Osmanlı da Enderun'daki altı koğuşun en itibarlı ve en ehemmiyetli kısmı olup
Has odayı Fatih Sultan Mehmet Han yaptırtmış ve buranın hizmetine otuz iki içoğlanı
koydurturmuştur. Hırka-i saadet dairesinin Yavuz Sultan Selim yaptırtırmıştır.
Evvelce Has oda Hırka-i saadetin altında iken 4.Murad zamanında terk
olunarak Hırka-i saadetin karşısına bir hamam ve bütün levazımatıyla birlikte
yeni bir Has oda bina ettirilmiştir. Yavuz Sultan Selim Han, Tahtani has Oda'yı
yaptırdığı zaman buraya hazine, kiler, emektar çuhadarlarını hizmet eylemiştir.
Has odanın en büyük zabitleri 17. yüzyılın sonuna kadar Has oda başı, Silahdar,
Çuhadar, Rikabdar, Tülbend gulamı ve Miftah gulamı idi. Has oda nın mevcudu
kırk kişi kadar olup ilk dört Ağa'ya ''Arz Ağaları'' denilirdi. Fatih Sultan
han zamanında yalnız Has oda ağa vardı ki sadece ona arz edilirdi. Has oda başı
diğer ağalar harici herkesi Padişaha arz edebilir idi.
Has
odaya nakiller ciddiyetle yapılarak hazine, kiler, seferli koğuşlarından Kapı
ağası veya Has odabaşı tarafından Padişaha arz olunup anın müsaadesiyle
yapılırdı. Bu yeni has odalıların nakillerinden sonra padişah hırka-i şerif
dairesine çıkmayınca bunlar serbestçe ortada görünmezlerdi; padişah oraya
gelince yeni görevlendirilen has odalılar hükümdara takdim edilerek serbest
olurlardı. Has odalıların asli vazifesi hırka-i şerif dairesinin
süpürülmesi, Mushafların ve kitapların tozlarının alınması, mühim gecelerde
ödağacı yakmak, gülsuyu serpmek, parmaklık, eşyaları temizlemek başlıca nöbetli
yaptıkları hizmetlerdendir.
Has odanın eskilerinden Kahvecibaşı, tüfenkçibaşı, berberbaşı peşkir gulamı,
başmüezzin, sır katibi, miftah gulamı zanaatçılar, tırnakçı hareme bitişik
olan ve mabeyn denilen dairede hizmet ettiklerinden dolayı kendilerine
''Mabeyinci'' denildiği bilinmektedir. Has odalıların kanunlarınca biri mevlüt
ayında ve diğeri bayramda olmak üzere senede iki defa bahşiş verilirdi. Has odabaşının
bahşişi 400, silahdarın 170, çuhadarın 170, rikabdar ın 150, doğancıbaşının
120, tülbent gulamının 120, miftah gulamının 110, peşkir gulamının100, ibrik
gulamı 100, yoğutçu 100 altın olup bunlar dışında has odalılara 80 er altın
verilirdi.
Hazine, kiler ve seferli odalarına tayin edilecek olan oda şeflerinin üçü de
has'odalılar arasından seçilirdi, Bu üç odanın eskilerinden bıçaklı denilen
küçük zabitler vardı, bunlar altın ve gümüşü ile müzeyyen bıçak taşımak zorunda
olup her odada üç, dört dilsiz mevcutduki bu dilsizler özellikle Padişah la
Vezirazamın sohbetinde kapının önünde nöbete bırakılırlardı. Ayrıca bu
dilsizler Haremi Humayün da da bulunurlardı. Dilsizler den başka her odada
dörder cüce ve baş cücede bulunurdu ki Padişahı eğlendirmekle görevli
idiler. Odaların veya koğuşların nizammeleri olup yatılacak, kalkılacak,
istırahat saatleri düzenli idi. Hatta ki yatma ve kalma zamanı demir levha
üzerine çekiç ile üç defa vurulurdu.