Yaşadığımız coğrafya ile özdeşleşen doğal, tarihsel ve kültürel özellikler içeren de-ğerler somut ve somut olmayan kültür mirası örnekleridir. Geçmişten devralıp geleceğe aktar-mak yükümlülüğünde olduğumuz bu değerlerden ilgili koruma kurullarınca kayıt altına alın-mayanların tescil edilmesini sağlamak; taşınmaz kültür varlığı ya da sit alanı olarak tescil e-dilen değerleri de, “koruma-kullanma dengesi” ilkeleri çerçevesinde projelendirmek; koru-ma kültürü anlayışının olmazsa olmazıdır.
Tüm bu çalışmaların altı ya da altlıkları yöre için hazırlanmış “seçilmiş kaynakça“, doğru bilgi ve sağlam belgeye dayalı “kültür envanteri” ile katılımcı bir yöntemle kaleme alınmış “kültür amaçlı yol haritası”dır.
Proje Sahibi Kdz.Ereğli Belediye Başkanı Sayın Halil POSBIYIK’ın bilgileri dahilin-de Başkanlık Danışmanı olarak proje formatında kaleme aldığım biri “sokak sağlıklaştırma-sı”, ikisi “döşeme mozayiği restorasyonu”, altısı “çevre düzenlemesi” olmak üzere toplam “dokuz” adet proje önerisi, süresi içerisinde ilgili kurum ve kuruluşlara sunulduğu gibi Tarihi Kentler Birliği’ne sunduğumuz yedi adet projeden biri “başarılı proje ve örnek işlevlendirme uygulaması” ödülü, beşi “başarılı proje” olarak değerlendirildi.
Kdz.Ereğli Belediyesi olarak vardığımız bu nokta, sıradan bir sonuç değil; ülkemizde yaşatarak koruma seferberliğinin temsilcisi ve Avrupa Tarihi Kentler Birliği üyesi Türkiye Tarihi Kentler Birliği Danışma Kurulu’nun takdirleri olup; söz konusu projeler de, var olan potansiyelin format disipliniyle projelendirilmiş formlarıdır.
İnsanlığın Ortak Mirası Olan Değerler
Yerel, bölgesel ve ulusal kökenli kimi değerlerin insanlığın ortak mirası olduğu görü-şünün yaygınlaştığı süreçte Belediye Başkanımız Sayın Halil POSBIYIK ile birlikte 2011 yı-lında başlattığımız kültürel amaçlı çalışmaların hedefi, Kdz.Ereğli’nin sahip olduğu değerleri projelendirip ilgili, kurum ve kuruluşlara sunmaktı.
Yörede başlattığımız “Kdz.Ereğli Arkeolojik Amaçlı Yüzey Araştırması”, “Akheron Koyağı Nekropolisi Arkeojeofizik Çalışması”, “Göztepe Nekropolisi Arkeosondajı”, “Akheron Koyağı Nekropolisi Kurtarma Kazısı” ve “İn Önü Mağarası Kurtarma Kazısı” gibi arkeolojik çalışmalar ile çevre düzenlemesi, sokak sağlıklaştırması, mozaik restorasyonu türü projeler, bu konuda başlattığımız çalışmaların(1) kanıtlarıdır.
Ayrıca bölgede yerel yönetim birimi olarak bu tür çalışmaları başlatan ilk ve tek bele-diye olduğumuz gibi adı geçen projeler de, hizmet alımı yöntemiyle hazırlatılmayan, proje koordinatörü olarak bizzat tarafımdan kaleme alınan(2) metinlerdir.
UNESCO Dünya Miras Komitesi
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu Dünya Miras Komitesi, “üstün evrensel değerleri” içeren yerleri/alanları “kültürel miras”, “doğal miras” doğal ve kültürel mirasın birlikteliğini içeren “karma miras” başlıkları altında sınıflandırarak “UNESCO Dünya Miras Listesi”ni belirlemesi üzerine, ilçemiz Safranbolu’nun “Müze Kent Safran-bolu” imajıyla 1994 yılında “Dünya Miras Listesi”nde yer almasından, Zonguldak ve Zon-guldaklı olarak almamız gereken dersi alamadık, almadık…
Müze Kent Safranbolu’dan Zonguldak’a…
Geleneksel kent dokusu, ahşap yığma evleri ve anıtsal yapılarıyla 17 Aralık 1994'te “UNESCO” tarafından Dünya Mirası Listesi'ne alınan Safranbolu, Zonguldak İli’ne bağlı bir ilçeydi. ve o yıllarda Zonguldak Taşkömürü Havzası’ndaki pek çok endüstriyel amaçlı kullanım hurdaya ayrılmamış(3), işçi yatı yurtları (işçi pavyonları), işlikler ve lojmanlardan oluşan Kandilli, Kılıç, Fener/Yayla, Üzülmez, Kilimli, Gelik yörelerindeki özel siteler terk (4) edilmemişti…
Özcesi evrensel bir özelliği olan “Müze Kent Safranbolu’dan” Zonguldak’ın etki-lenmemesi sadece endüstriyel kökenli kültür mirasını koruma anlamında bir ihmal değil, iki yüz yıllık madencilik kültürünün yapı taşları olan taşınmazların yıkılmasına ve belge değeri olan pek çok dokümanın yok edilmesine ya da el değiştirmesine (!) neden olmuş bir kara lekedir. Bu kara leke, içinde kan ve ter olan kömür karası değil, Zonguldak için bir yüz kara-sıdır…
Ve Herakleia Pontike’den Kdz.Ereğli’ye
Çilek, çelik ve festivallerle özdeşleşen Kdz.Ereğli’nin Tarihi Kentler Birliği’ne proje sunmasıyla başlayan sürecin adıdır “Herakleia Pontike’den Kdz.Ereğli’ye” savsözü…
Bu süreç, yörenin doğal, tarihsel ve kültürel değerlerine daha bir önem verdiği dönem olup; “seçilmiş kaynakça“, “kültür envanteri” “kültür amaçlı yol haritası”, “arkeolojik ça-lışmalar” ve “kaleme alınan diğer projeler” gibi çıktılar da, bu dönemin ürünleridir.
Yerel (Zonguldak), bölgesel (Batı Karadeniz) ve ulusal (Türkiye) ölçekte yürüttüğü-müz çalışmalara uluslararası bir değer katmanın adresi UNESCO Dünya Miras Komitesi olduğundan Kdz.Ereğli Belediyesi Proje Koordinatörü olarak kaleme aldığım tüm proje-lerde, UNESCO ölçütlerini temel alarak “Dünya Miras Listesi”nde yer almayı hedefledim.
UNESCO Dünya Mirası ve Yerel Yönetimler Eğitim Programı (UYEP)
Genel olarak kültürel ve doğal miras kavramının içeriğini oluşturan değerlerin yaşa-tılarak korunması yanında; somut olmayan kültür mirasının araştırılarak saptanması gibi konuların ele alındığı bu eğitim programı her biri iki tam günden oluşan toplam üç modülden oluşmaktadır.
“Kültürel Ve Doğal Miras Tanımı Ve Küresel Programlar” gibi konuların ele alınıp tartışıldığı “I.Modül” toplantısına katılarak Kdz.Ereğli Belediye Başkanlığı Proje Koordi-natörü olarak yaptığım konuşmada genelinde il sınırları (Zonguldak) özelinde ilçe sınırları (Kdz.Ereğli) içerisindeki somut ve somut olmayan (SOKÜM) kültür mirası örnekleri hakkında açıklama yapıp, projelendirdiğimiz konular hakkında bilgi verdim.
Sunumlarıyla bizleri bilgilendiren ÇEKÜL Akademi’den Sayın Namık Kemal DÖLENEKEN, Kültür Ve Turizm Bakanlığı uzmanlarından Sayın Yıldırım İNAN, Sayın Dr.A.Gökhan KAYNAKÇI, Sayın Ahmet TAN yanında bu olanağı sağlayan Ankara Büyük Şehir Belediye Başkanı Sayın Mansur YAVAŞ ile Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Tabiat Varlıkları Daire Başkanı Sayın Bekir ÖDEMİŞ’e ve ÇEKÜL Vakfı adına orga-nizasyonda emeği geçen Sayın Kibele EREN ile Sayın Zeynep BİÇER ZEYDAN’a şahsım ve Kdz.Ereğli Belediye Başkanlığı adına teşekkür ederim.
DİPNOTLAR
(1) Söz konusu arkeolojik amaçlı çalışmalar yanında altı adet çevre düzenlemesi, iki adet döşeme mozaiği restorasyonu, bir adet sokak sağlıklaştırması olmak üzere dokuz adet proje, ilgili kurum ve kuruluşlara sunuldu. Bu projelerden “Zamanın Tanığı Roma Dönemi Su Kemerleri Çevre Düzenlemesi Projesi”ne Zonguldak Vali-liği Emlak Vergisi Katkı Payı Programı’ndan proje karşılığı “1.650.000,00 TL” tutarında parasal katkı verildi.
(2) Sunduğumuz projelere ad olan “çevre düzenlemesi”, “sokak sağlıklaştırılması”, “arkeolojik yüzey araştırması”, “arkeo-jeofizik”, “arkeosondaj” gibi kavramlar Kdz.Ereğli Belediyesi dışında il genelinde projelendirilmediği gibi kendini “uzman”, “ye-rel araştırmacı”, “yerel tarihçi” olarak tanıtan muhteremlerce de dillendirilmeyen sözlerdir.
(3) Zonguldak İl Turizm Müdürü olarak bizzat kaleme aldığım “Armutçuk Üretim Bölgesi Mevcut Durum ve Turizm Amaçlı Kullanım Önerileri.2002” ve “TTK Genel Müdürlüğü’ne Ait Terk Edilen / Kullanılmayan Bazı Yapıların Değerlendirilmesine İlişkin Öneriler.2002” adlı dosyalardaki önerilerim dikkate alınmadı.
(4) Birkaç yıldır “kültür mirası”, “ endüstri mirası”, “bellek mekan”, “belleğe yolculuk” , “kültür vadisi”, “kömür jeoparkı” sözlerini dillendiren; ama yazamayan uzmanlar(!), danışmanlar(!) ve de yerel tarihçiler(!) bugüne kadar kaç adet taşınmazı tescil ettiniz? Bu konuda kaleme alıp, sunduğunuz proje var mı?
