Yeryüzünde; dağ, tepe, akarsu gibi doğal varlıklar ve deprem, sel gibi doğal afetler; yol, yapı, tesis, sera gibi insan yapısı nesneler ile ilgili şekilsel, sayısal ve sözel bilgiler "coğrafi bilgiler" olarak adlandırılır.

Bu bilgilerin, bilgisayar yazılım ve donanımları ortamlarında, özellikle kamu yararına daha hızlı ve etkin olarak kullanılmak üzere konum ve nitelikleri ile toplanması, tasnifi, depolanması, işlenmesi ve analizi için oluşturulan bilgi-işlem sistemleri "Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)" olarak adlandırılır. Uluslararası adı da, İngilizcesi olan "Geografik Information System"in kısaltması olan "GIS"dir.

Genel amaçlı bir CBS'nin, belirli bir amaca yönelik, belirli coğrafi bilgiler için oluşturulmuş alt katmanları da mevcuttur. Bu alt katmanlar için;
[*] Kent ile ilgili coğrafi bilgiler için, Kent Bilgi Sistemi...
[*] Afetlerle ilgili coğrafi bilgiler için, Afet Bilgi Sistemi...
[*] Tapu-kadastro bilgileri için, Mülkiyet Bilgi Sistemi (TAKBİS) ...
[*] Madencilikle ilgili coğrafi bilgiler için, Maden Bilgi Sistemi (MABİS)...
[*] Doğalgaz, su gibi altyapı hizmetleri ile ilgili coğrafi bilgiler için, Altyapı-Abone Bilgi Sistemleri...
[*] Orman varlıkları ile ilgili bilgiler için, Orman Bilgi Sistemi...

gibi örnekler verilebilir.

Günümüzde, az ya da çok bu tür sistemlerden yararlanılmadıkça, özellikle coğrafyaya bağlı planlama, projelendirme, işletme gibi hizmetlerle ilgili iş ve işlemlerin yürütülmesi mümkün değildir.

Örneğin;

[*] Su, kanalizasyon, doğalgaz, elektrik, toplu taşıma sistemlerinin gelecekteki nüfus artışı projeksiyonlarına göre planlanması, projelendirilmesi...
[*] Bu tür alt altyapı sistemlerindeki arıza durumlarında, arızaya en hızlı ulaşılması, etkilenen bölgeler ve hizmet alıcılar ile ilgili kapatılacak vana ve şalterlerin belirlenmesi...
[*] Okul, hastane, ibadethane, itfaiye, karakol gibi kamu hizmet binaları için, banka şubesi, eczane, restoran gibi ticaret yerleri için uygun olabilecek noktaların belirlenmesi...
[*] Su, elektrik, doğalgaz aboneleri sözel ve plan, fotoğraf gibi görsel bilgilere ulaşılması, depolanan bilgilerin çeşitli amaçlar için sorgulanması, analizi, raporlanması...

Yöneticilerin yukarıdaki konularla ilgili kararlarında yararlanmaları, bu tür sistemlerle yapılabilecek iş ve işlemlere verilebilecek örneklerdendir.

Yöneticilerin, özellikle coğrafi tabanlı projelerle ilgili kararlarında, CBS'den yararlanmaları, daha uygun ve uygulanabilir kararlar verme yanında, taraflı kararlar verme ithamlarından kurtulmalarına da katkılar sağlar.

[*] [*] [*] [*]

Birkaç gün önce, internetten ulaştığım telefon numarasından, "şu iş için şu numarayı, şu iş için şu numarayı tuşlayın" şeklindeki müteaddit yönlendirme adımlarından sonra; hiç gerçek görevli ile iletişim olmadan, Zonguldak Araç Muayene İstasyonu'ndan randevu almaya muvaffak oldum! (Herhalde, pek çok vatandaşımızın beceremediği tuşlu işlemler yerine, bir görevliye doğrudan bağlantı ile randevu alma, işletmeciye külfet yüklediği için bu yöntemi seçmiş olmalılar!)

Bildirilen randevu gün ve saatinde, birçok kişiye sorma; hem gidişte, hem dönüşte yolumu şaşırma; üç-dört yerde tekerleği çukura düşürme; eğimli bir keskin virajda dönme sorunu yaşayan bir TIR'ın sıkıntılı durumunu görme gibi manzaralarla Kilimli ilçesinin Karadon Mahallesi'ndeki Zonguldak Araç Muayene İstasyonu'na ulaşmaya muvaffak oldum.

İki-üç dönüm büyüklüğünde olduğunu sandığım bir alan üzerindeki istasyonun yakın çevresinde, gecekondulardan ve az ilerisindeki Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun (TTK) kaderine terk edilmiş işçi yatakhanelerinden başka bir nesne yoktu. (Muayeneye gelenlerin araçlarında belirlenen ufak-tefek eksikliklerini gidermede yararlanabilecekleri bir yer de hiç yoktu!)

Saha içinde de, başvuru gişesi, iki ofis odası gibi bölümlerin; birkaç muayene kanalı ve bazı donanımların olduğu; kapıları zaman zaman açılıp-kapatılan, 250-300 metrekare genişliğinde bir sundurma bulunuyordu. (Bu arada muayene işlemleri esnasında, araç sahiplerinin, yağmurlu ve soğuk havalarda bekleme yeri olarak yararlanabilecekleri, saçak altları ve kapı önlerindeki dikilecek yerlerden başka, üstü kapalı bir alanın varlığını da göremedim!)

İstasyonun Zonguldak'a uzaklığı 13 kilometre olsa da, elverişsizliği nedeniyle, bu mesafe, 40-50 kilometre normal yola bedeldir. Çok sayıda Zonguldaklının, 50 kilometre mesafedeki Ereğli Araç Muayene İstasyonu'na gitmesi de, istasyona ulaşmanın zorluğunu kanıtlıyor.

100 bin dolayında araca hizmet vermesi gereken bir istasyon için bu kadar uygun olmayan bir yerin; ancak, bu tür hizmetler için en uygun olmayan yerleri belirlemek üzere programlanmış bir CBS yazılımı; ya da, bir yetkili veya yetkililer tarafından belirlenebileceğini düşünüyorum! (Bu nedenle de, bu istasyonun yerini belirlemede dahli olan kişi ya da kişilerin, "karar öncesinde, bir beyinsel fonksiyon muayenesinden geçmeleri, vatan-millet sevgisi açısından araştırılmaları uygun olurdu" diye düşünüyorum!)

[*] [*] [*] [*]

BİR ÖNERİ!

Değerli okurlarım; özellikle, son yıllarda, yukarıdaki muayene istasyonu örneğinde olduğu gibi, Zonguldak'ta, okul, hastane gibi kamu hizmetlerine yönelik binalar için uygun yer bulma konusunda, yerel ve genel yöneticilerimizin ve yetkililerimizin başarı notlarının hiç iyi olmadığı bilinen ve görülen bir durumdur. ("Resmi olmayan binalar ve yapıldıkları yerler pek mi uygun?" diye de düşünebilirsiniz!)

Bu uygun olmayan örneklerin daha da artmaması için, bundan sonra kentimizde yapılacak kamu hizmet binalarının ve tesis yerlerinin belirlenmesinde, yukarıda sözünü ettiğim CBS'den yararlanılmasını öneriyorum. Bu uygulamaya, yeri yılan hikayesine dönen Memleket Hastanesinden (400 yataklı yeni Devlet Hastanesi) ve (Eğer hala belirlenmediyse, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi binasından!) başlanılmasının da uygun olabileceğini düşünüyorum.

Bazı okurlarımın, "Zonguldak gibi doğal ve yapay koşulların bu kadar zor olduğu bir coğrafyada, coğrafi bilgi sistemi ile yer mi bulunur?" dediklerini duyar gibiyim. Ancak bu tür ileri teknoloji ürünü sistemlerin, tam da Zonguldak gibi zor coğrafyalarda yararlanılması gereken sistemler olduğu da bilinmelidir.

Benzer arazi koşullarının olduğu Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki illerde ve ilçelerde, deniz doldurularak, sahil yolunun, birçok kamu binasının ve hatta havaalanının yapıldığı biliniyor. Zonguldak'ta ise, doldurularak olmasa da; Kozlu ve Kilimli ilçelerinin önemli bir bölümü gibi yerleşim alanları, zaman içinde, kendiliğinden dolarak oluşmuş sahil alanları üzerindedir. Bu arada, oldukça güzel bir kamusal yapı olan Kozlu Kaymakamlık binasının ve yapımı gündemde olan Zonguldak Protokol Camisi'nin yerleri de, denizin dolması ile oluşan alanlardır.

Yapımı gündemde olan 400 yataklı Zonguldak Devlet Hastanesi ve benzer kamu yapıları için de, 3-4 kilometre uzunluklarındaki geniş Kozlu ve Kilimli sahillerinin mevcut ve yeni dolgularla kazanılacak bölümlerinin CBS'ye girilmesi, karar vericilerin dikkate alması gereken çok uygun alternatif alanlar olabileceği unutulmamalıdır.

Bu alternatiflere, Kozlu ilçesinde, İncivez Mahallesi'ndeki TTK lojmanları ile Kozlu Kavaklık semti arasında; eski ve yeni Zonguldak-Kozlu yolu arasında kalan ve 150 dönüm dolayında olduğu bilinen kamu arazilerinin de kamusal yapı ve tesisleri için CBS'ye girilmesi, unutulmaması gereken alternatif yerler olabileceği de unutulmamalıdır. (Üniversitemiz Farabi Kampüsü'nün uzantısı konumundaki bu alanın, "Yer Bilimleri Uygulama Kampüsü" olarak kullanılmak üzere üniversiteye tahsisinin sağlanması, bu satırları yazanın, üniversite yönetiminin ilgi göstermediği eski bir önerisidir.)

Bu arada, uygun yerler aranırken, alternatiflerin değerlendirilmesinde, devam eden ve gündemde olan (Zonguldak Çevre Yolu gibi) karayolu projelerinin hizmete girmesinin sağlayacağı imkanlar da düşünülmelidir.

[*] [*] [*] [*]

Yöneticilerimizin ve siyasetçilerimizin uygun ve uygulanabilir kararlar vermeleri, yanlış hesapları düzeltmeleri dileklerimle...