“Beni Zıvanadan Çıkarma” deyimi, bir kişinin veya bir durumun kontrolünü kaybetmesi, sınırları aşması veya beklenmedik bir şekilde davranması anlamına gelir. Bu deyim genellikle bir kişinin düşüncesizce veya düzensiz bir şekilde davranması durumunda kullanılır.
“Beni Zıvanadan Çıkarma”, bir kişinin normalde takip ettiği kurallar ve davranışlar dışına çıkması anlamına gelir.
*
Zıvana sözcüğü şu anlamları da içerir:
- iki ucu da açık küçük boru.
- içine bir şey geçirilmek üzere açılmış delik.
Zıvana kelimesinin birinci anlamına bakacak olursak, kapıyı tutan zıvanadır ve zıvana çıktığı anda kapı yerinde duramaz ve devrilir. Kapının zıvanadan çıktığında ayakta duramayışına benzetilerek, bir kimseyi sinirlendirip, aşırı davranış göstermesine sebep olma halinde 'zıvanadan çıkarma' deyimi kullanılır.
*
Peki nedir “Zıvanadan Çıkmak”?
Sıkça kullandığımız bu deyim TDK’ye şu anlamlara gelir:
-çok sinirlenmek, öfkelenmek
-aklını yitirmek, çılgın gibi davranmak
-denetlenemez duruma gelmek
*
Bu deyimi edebiyatçılarımız da eserlerinde kullanmıştır.
İşte örnekleri:
Ahmet Mithat’ın 1882 yılında yazdığı “Dürdane Hanım” romanında zıvana şu şekilde kullanılır:
-Sigara (…) zıvanalı mı olsun zıvanasız mı?
Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın 1927’de yayınlanan “Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu?” adlı romanında “zıvanadan çıkmak” deyimi kendine yer bulmuştu:
-Dürdane Hanımın aşkı seni zıvanadan büsbütün çıkarmış. Annene ne kabahat buluyorsun? Kaynatan olacak zat senin hakkında inceden inceye tahkikatta bulunsa sana kızını değil, hizmetçisini bile vermez, içki, kumar, esrar…
Halide Edip Adıvar’ın 1935 yılında yayımlanan “Sinekli Bakkal” adlı romanında ise zıvanadan çıkmak şu şekilde geçmişti:
-… yatakta sigara içişi, Emineyi zıvanadan çıkarıyordu.
Yine, Peyami Safa’nın 1936 yılında yayımlanan “Cumbadan Rumbaya” adlı romanında “zıvanadan çıkmak” deyimi şu şekilde kullanılır:
-Amma sonra ömrümün bir tersi döndü. Sana rasgeldim, filân oldu, ben bir zıvanadan çıktım.
Not: Değirmen taşının zıvanadan çıkmış hali
Fotoğraf: İbrahim Tığ, Bakırcılar Köyü
