Telsiz ya da Radyo Amatörlüğü nedir?

Telsiz kavramını anlamak için 'Radyo' kavramını bilmek gerekir. Yani telsiz denilince öncelikle 'Radyo' akla gelmelidir. Radyo, bilgi göndermek ve almak amacıyla elektromanyetik dalgalar şeklinde uzaya yayın yapan ve uzaydan yayın alan elektronik cihazdır. Bu kapsamda Radyo Amatörlüğü, TRAC (Telsiz Amatörlüğü Derneği) web sitesinde şöyle tanımlanır:

"Hiçbir maddi çıkar gözetmeksizin sadece kişisel istek ve çaba ile radyo ve haberleşme tekniği alanında kişinin kendisini yetiştirmeye yönelik olarak, ulusal ve uluslararası yönetmeliklere bağlı kalmak şartıyla gösterdiği etkinliklerin tümüne birden Radyo Amatörlüğü veya Amatör Telsizcilik, bu etkinlikleri yürütmeye uygun olduğunun belirlenmesi sonucunda kendilerine Amatör Telsizcilik Belgesi verilmiş olan kişilere de Radyo Amatörü veya Amatör Telsizci denir."

[*] [*] [*] [*]

Henüz yayımlanmamış kitap dosyalarımdan biri, 'Bu Ülkede Akıl Dışı İşler'dir. Kitaptaki akla aykırı uygulamalardan biri de, Amatör Telsizcilik konusunda yapılanlardır.

Telsiz haberleşmesi konusunda yapılan ilk düzenleme, 3222 sayılı 'Telsiz Kanunu'dur. 1937 yılında kabul edilen ve 1983 yılına dek değişmeyen bu yasa ile 'telsiz neşriyatı' izne bağlanmaktaydı ve sadece devletin tekelinde idi. Kaçak yayın yapanlar, yakalandığı takdirde, 6 ay ile 2 sene arası hapisle cezalandırılıyorlardı.

Tamamen amatör bir ruhla ve art niyet taşımadan 'uzaklarla görüşme' merakı ile bu işe kalkışanlar, 'casus, vatan haini' suçlamalarıyla yargılandı ve telsiz diliyle 'susturuldular'.

Bu akıldışı uygulama, nelere mal oldu dersiniz?

Bilimin gelişmesinde; çıkar gözetmeyen bir merak, şüphe dürtüşü önemlidir.

Yeni buluşlar/icatlar, bu dürtü sayesinde gerçekleşir.

Amatör telsizciler, genelde kendi cihazlarını kendileri yaptığından; her biri, aynı zamanda iyi bir elektronikçidir.

Kısaca 3222 sayılı yasa ile bu insanları hapse atıp susturmasaydık, elektronik konusunda ülkenin bugünden çok daha iyi bir konumda olacağı açıktır.

Bu akıldışı ve ülke çıkarına aykırı uygulama 1983 yılına kadar sürdü. 1983 yılında, 3222 sayılı yasanın yerine 2813 sayılı yasa kabul edildi. Yasada, amatör telsizcilik kavramı ismen yer aldı ve sonuç olarak ülkemizde telsiz haberleşmesinin önü açıldı.

Amatör telsizciliğin yasada ismen yer alarak, geleceğinin güvenceye kavuşturulmasının gerekçesi de ilgili Meclis komisyonunda 'bu haberleşme servisinin olağanüstü hallerde sağladığı önemli hizmet' olarak ifade edilmiştir.

ZONGULDAK'TA AMATÖR TELSİZCİLİK

Zonguldak'ta da Amatör Telsizcilik, yasağa rağmen varolmuş, varlığını sürdürmüştür. Bilinen ve bilinmeyen birçok amatör bu alanda çalışmış ve katkıda bulunmuştur. Bunlardan; tutuklanarak bedel ödeyen ilk isim Ergün Merttürk'tür.

Bilinen En Eski Amatör Telsizcimiz

ERGÜN MERTTÜRK- TA2EM

Elektronikçi Mehmet İris usta, kendisiyle yaptığım bir söyleşide, Ergün Merttürk ile ilgili olarak şunları söyler:

- Ustam; Zonguldak'ta telsiz amatörlüğünün de bir tarihi var. Telsiz amatörlüğü ile uğraşan ihsanlar var. Hatta Amerika'da çıkan bir dergide gördüm. Zonguldak'ta bir istasyondan bahsediyordu, karşısında 'susturuldu' ibaresi vardı. Tarihi de 1965 idi yanılmıyorsam...

- Evet, Ergün Merttürk.

- Ergün Merttürk? Kim bu?

- Benim ustamın yanına gelip giderdi. Bazı parçalar alırdı. Merkez Elektrik Atölyesi'nde çalışırdı. Şu anda vefat etti.

- Soruşturmaya uğradı mı?

- Tabii uğradı, tutuklandı.

- O zaman telsizle uğraşanları casusluk yapmakla suçlarlarmış.

- Evet, aynen öyleydi. Acılık'a inen köprü ayağının karşısında evi vardı. Çatısında kocaman bir telsiz anteni vardı. Herkesin dikkatini çekiyordu. Zannediyorum, şikayet oldu o zaman. 'Casusluk yapıyor' falan diye. Ben de telsiz yaptım o zaman, kimseye şey yapamadım. Arkadaşlarıma gösterdim. Kaçak olarak bir kaç saat çalıştırdım o kadar. Şimdi olsa, 'Aferin ne güzel şey yapmışsın' derler ama o zaman baltalıyorlardı, 'Casus musun nesin?' falan diye...

- TRAC dergisi ne zaman çıktı?

- 1968'de tanıştım ben TRAC ile. Çok öğretici bir dergiydi. O zaman TRAC'da yazı yazanlar, şimdi profesör oldular üniversitelerde.

- Evet; dergi, elektroniğin gelişmesine çok faydalı oldu.

- Evet, orada şemalar vardı. Hiç unutmuyorum; TRAC'ta elli liraya telsiz yapılır mı diye bir yazı vardı. Merak ettim, okudum. Hakikaten yanlış hatırlamıyorsam EL 34 güç lambası vardı. Bu şemaya bakarak üç lamba ile telsiz yaptım ve çalıştı. Zamanın elli lirası önemli bir para idi. Sanat Okulu'nda öğrenciydim, elli lirayı zor biriktirip o parçaları aldım ve telsizi yaptım.

[*] [*] [*] [*]

Söyleşiden; Mehmet İris'in de bir anlamda amatör telsizci olduğunu öğreniyoruz. Bu anlamda; birçok elektronikçinin, yaşamlarının bir döneminde telsizle ilgilendiğinden eminim.

Ancak yaşamını bu işe adamış, belli bir aşamaya ulaşmış ilk telsiz amatörü Ergün Merttürk'tür.

Ergün Merttürk ile ilgili daha geniş bilgiyi, amatör telsizcilik konusunda bu kentin alın akı olan A. Şua Tortu'nun hazırladığı bölümde bulacaksınız.

Maniplesiyle, ülkemizin ve bu şehrin adını birçok kıtada duyuran, 1987 yılında yaşama veda eden Ergün Merttürk'ü saygıyla anıyorum.

BİZDEN ÖNCEKİ KUŞAKTAN ERGÜN MERTTÜRK İLE TANIŞMA

  1. ŞUA TORTU

... Yıl 1982

Yine elektronik ile sıkı fıkıyım. Kaldığım yerden devam ediyorum...

Artık şehirde bir elektronik malzeme satıcısı da var ve günde birkaç kez uğruyorum yanına. Yine bu ziyaretlerimden birinde, içimdeki telsiz özlemimi anlattığım işyeri sahibi "Tanıdığım bir kişi var, uğradığında seni telefonla ararım, gelir tanışırsın" dedi. Çok geçmeden beklenen telefon geldi ve bir koşu kendimi malzemeci dükkanında buldum. İlk kez orada gördüm ve tanıdım rahmetli Ergün ağabeyi, bir diğer adıyla TA2EM'yi.

Adı Soyadı: Ergün Merttürk

Doğum: Eylül 1935

SK: Temmuz 1987

SK: Silent Key. Anlamı sessiz maniple. Radyo amatörlerinin uzaya gönderdikleri sinyaller sonsuza dek dolanır durur, yok olmazlar; onların sadece maniplesi susar.

Çağrı İşareti: TA2EM

O yıllarda radyo amatörlüğü yasak olduğundan, kimsenin resmi bir istasyon işareti zaten olamıyordu bu sebepten genelde isim ve soyadının ilk harflerinden oluşan, uydurma bir işaret kullanılırdı. Uluslararası görüşmelerde TA, Türkiye istasyonu olduğumuzu, ortadaki rakam ise haritada 0'dan 9'a kadar bölümlendirilmiş coğrafi haritadaki bölgemizi gösterirdi.

TA2EM'nin QSL Kartı: İki amatör radyo istasyonu, yapmış oldukları muhabereyi onaylamak ve gelecekte alacakları diplomalar için beyan edebilmek amacı ile birbirlerine 'QSL Kartı' dediğimiz bir nevi tasdik belgesi gönderirler. Bu kart; görüşme tarihi, saati, frekansı, duyulan sinyalin seviye raporu gibi bilgileri içerir. O yıllarda bir T.C. vatandaşına bir sürü değişik ülkeden sürekli mektuplar gelmesi şüphe uyandıracağından, genelde her Türk radyo amatörünün yabancı bir kart menajeri olurdu, Ergün ağabeyin menajerliğini de W0DAK çağrı işaretli Amerikalı bir radyo amatörünün üstlenmiş olduğunu okuyabiliyoruz.

İlk kez bir malzemeci dükkanında tanıştım sevgili ustam Ergün Merttürk ile ilk sohbetimiz, kısaca şöyle oldu:

- Ergün ağabey, sen bu işlerde usta imişsin. Ben telsiz yapmak istiyorum...

- Mors biliyor musun?

- Ne morsu ağabey, ben mikrofonlu telsiz yapmak istiyorum.

- Olmaz; önce mors öğrenmelisin...

- Ağabey emin misin? Morssuz olmaz mı? Hani ben mikrofon, kem küm...

- Morsu öğren gel, sonra vericinin işine bakarız.

Dedi ve konuyu kapadı, oracıktan buluverdiği bir kağıt üzerine, mors alfabesini alelacele yazıp, elime tutuşturuverdi.

Homur homur edaları arasında, elimde kağıt, hayallerim yıkılmış, inime (!) döndüm.

Kendimce yaptığım kısaca bir durum değerlendirmesinin ardından, başka bir alternatifimin olmadığını açık seçik anlayınca; çaresiz, mors öğrenmek yolunda ilk adımı eşime attırdım. Zira önce eşim ezberleyip, sonra bana ezberletti.

Gece-gündüz morsla yatıp, morsla kalkıyorum; evde, işte, trafikte, günlük hayatta, her yerde; gördüğüm her yazılı metni morsa çevirerek okuyorum. Bazı geceler eşimin sarsmasıyla uyanıyorum; "Yine rüyanda di-dah'lamaya başladın" diye. Şaka-maka derken, birinci ayın sonunda işi çözmeye başlamıştım. Lambalı radyoma yaptığım mors dinleme (BFO) aparatı ile, her duyduğum düdük sesini deftere kaydediyordum. Tabi bu alıştırmalarda TTK'daki arkadaşların doldurduğu, içerisinde yer yer şamata gırgır mesajların bulunduğu mors kasetlerinin büyük faydası oldu.

Morsu çözdük ama amatör radyo işletmesi hala sıfır. Sağ olsun, Ergün ağabey hepsini bir bir öğretti.

Bir amatör muhabere nasıl yapılır? Amatör çağrı işareti nedir? Önündeki takıdan hangi ülke olduğunu nasıl anlarız? Nasıl rapor veririz? vs. vs... Tüm bu uğraşları verirken, ülkede radyo yayını yapmak, hala yasak ve suç teşkil ediyor. Bu engellere rağmen, kendi alıcı-verici telsiz cihazımı imal ettim.

Artık her şey hazırdı ve bir akşamüzeri, çok sabırlı bir Rus amatör radyocu ile hayatımın ilk telsiz muhaberesini gerçekleştirdim. Çok sabırlı diyorum, zira heyecandan elim ayağım titreyerek, birkaç dakika sürecek bir olayı yaklaşık bir saatte anca bitirebilmiştim. "Seninle mi uğraşacağım?" demeyip, sabırla benim ilk muhaberemi bitirmemi sağladığı için çok şey borçluyum, o Rus amatöre.

Artık el yapımı küçük telsizimin başına sabah oturuyor, akşam kalkıyordum. TA2AST çağrı işaretimle, kısa sürede tüm Avrupa ve yakın Asya ile görüştüm. Kendi yaptığım cihaz ile böyle bir şey başarabilmenin hazzını tarifle hiç çabalamayacağım, zira tarifi yok...

Gel zaman, git zaman; duyduk ki Türkiye'de amatör telsizcilik serbest olacakmış!..

Ve oldu da nitekim. 1983 yılında radyo amatörlüğünü serbest bırakan kanun yayınlandı. İleriki yıllarda ilk sınavlar, ilk istasyonlar kurulmaya başlandı. Biz de sınavlara girip, resmi bir radyo amatörü olmaya hak kazandık.

Gelgelelim; yurt dışından fabrikasyon bir cihaz getirtmek ne mümkün o yıllarda? Sağ olsun, ilk cihazımın Almanya'dan getirilmesinde Ali Kaya'nın hakkı ödenmez. Cihaz gelir gelmez kurdum ve ilgili birimlerce tarafıma verilen TA2AD çağrı işaretimle, o gün bu gündür ülkemi temsil etmeye çalışıyorum.

PEKİ, O GÜNLERDEN BU GÜNLERE NELER Mİ OLDU?

Hemen hemen dünya üzerinde görüşme yapmadığım kıta ve ülke kalmadı.

İşi abartıp, yerden gönderdiğim radyo dalgalarını Ay yüzeyinden yansıtarak; diğer yarım küre ile görüştüm. Hatta 6m bandında ilk USA-TÜRKİYE görüşmesini yapmak şerefine nail oldum.

Atmosferden dünyaya düşen meteor taşlarını bile yansıtıcı olarak kullanarak, radyo görüşmeleri yaptım.

Sayısız uluslararası yarışmalara katıldım. Dünya üçüncülüğü, Asya birinciliği, defalarca Türkiye birinciliği aldım. Yabancı radyo amatörlüğü dergilerinde defalarca adımdan bahsedilen yazılar yayınlandı ve ülkemin adından bahsettirmek gururunu yaşadım.

Biz radyo amatörleri biliriz ki; telsizimiz ile havada sesimizi duyururken, o an Türkiye Cumhuriyeti'nin fahri temsilcisiyiz ve bu sorumluluğun yükünü her zaman omuzlarımızda taşımaktan gurur duyarız...

ŞU ANDAKİ DURUM VE GELECEK

Bu hobide yaklaşık 30 yılı devirdiğim şu günlerde, başlarken hedeflediklerimin bir kısmını da olsa gerçekleştirmişim.

Yaklaşık 15 yıldır başkanlığını yapma şerefini yaşadığım, çatısı altında toplandığımız bir derneğimiz var.

Sayıca istediğim boyutlara varmasa da; gerçekten araştırmacı, becerikli, yaratıcı çocuklardan oluşan bir grubumuz oldu.

Bu çocuklarla ülke çapında özenilecek düzeyde ciddi, saygılı ve nizami bir muhabere ahlakını ayakta tutuyoruz. Ve yıllar içerisinde oluşturduğumuz, ciddi bir haberleşme cihazları birikimine sahibiz.

Öyle ki; herhangi bir olağanüstü halde ya da doğal afette, ülke çapında ve lokal olarak kesintisiz haberleşmeyi devam ettirebileceğimiz seviyedeyiz.

1- 80M TRX Home Made
2- CB TRX
3- 40M TX Home Made
4- CW Side Tone Receiver Home Made (havaya gönderdiğimizi duymak için)
5- SWR Metre Kaise
6- 20M Sonex QRP TRX Home Made
7- Stabo Handheld CB
8- Alan Şiddeti Ölçer Home Made (havaya gönderdiğimizi görmek için)
9- Güç kaynakları
10- SWR Metre Home Made

Home Made, el yapımı anlamına gelir. O yıllarda, paramız olsa bile satın alabilecek cihaz bulamadığımızdan; çoğu test aleti ve alıcı-verici cihazlarını kendimiz yapmak mecburiyetindeydik, Hiç unutmam; Zonguldak şehrine gelen ilk CB cihazların montajında benim el yapımı SWR Metre (kabaca; anten boyu ayarlama cihazı) kullanılmıştır.

Ve bu günler...
Yukarıdan aşağıya sıra ile:
1- PMR, VX8, VX3, VX2, MFJ 269
2- Home Made Anten Tuner
70cm Transverter
TS140S
3- FT857, MFJ Anten Tuner, TS140S
4- Standart C58 Multimode VHF TRX
5- FT897D
6- IC 751, Collins 30L-1