İzale i şuyu davası, Türk Medeni Kanunu kapsamında miras hukukuna dahil edilen bir dava türüdür. Bu dava, mirasın dağıtımı sırasında çıkabilecek anlaşmazlıkların çözümlenmesi amacıyla hissedarlar arası alış önceliği ilkesini içerir.
Bu ilke, hissedarların birbirlerinin miras paylarını satın alma ya da devretme hakkına sahip olduğunu belirtir. Bir hissedar, diğer hissedarın payını satın almak isterse, diğer hissedarların bu payı satın alma konusunda öncelik hakkına sahiptirler.
İzale-i Şuyu Davasında Hissedarın Alış Önceliği ve Önalım Hakkı
İzale-i şuyu davasında hissedarın alış önceliği ve önalım hakkı, ortaklığın sonlandırılmasına dair önemli hususlardır. Bu dava, ortaklığın sona erdirilmesi amacıyla açılan bir hukuki süreçtir. Ortaklar, ortaklığın devam etmesini istemeyebilir ya da ortaklık konusunda anlaşamayabilirler. Bu durumda, malın paylaşılması için dava yoluyla başvurulur. Mal tüm ortaklar arasında satılmak üzereyse, hissedarlar arası alış önceliği ve önalım hakkı devreye girer.
Bu ilke, bir hissedarın ortaklıktan çıkmak istediğinde malını diğer hissedarlara satma niyetini belirtir. Diğer hissedarlar, bu malı satın almak istediklerinde, malın paylaşımı sırasında öncelik hakkını kullanabilirler. Yani, hissedarlar arası anlaşma ile mal, diğer hissedarlar tarafından satın alınabilir.
İzale-i şuyu davasında, davanın konusu olan malın tüm ortaklarının onayı ile malın satışının ortaklar arası gerçekleştirilmesi mümkündür. Bu durumda, hissedarın alış önceliği dışarıya karşı korunmuş olur. Önalım hakkı, bir hissedarın payını satışa çıkardığında, diğer hissedarlara bu payı öncelikli olarak satma hakkını verir. Bu, diğer hissedarların, payı satan hissedarın yerine geçme imkanını sağlar.
Hissedarların alış önceliği ve önalım hakkının etkin kullanılabilmesi için tarafların anlaşması esastır. Anlaşmazlık halinde mahkeme karar verebilir. Dolayısıyla, hissedarlar arası ilişkilerin düzenlenmesi ve bu durumları kapsayan yazılı anlaşmaların yapılması büyük önem taşır.
İzale-i Şuyu Davası Açılmadan Önce Hissedarın Önalım Hakkı
Önalım hakkı, Türk Medeni Kanunu'nun 732. maddesinde düzenlenmiştir ve paylı mülkiyette bir paydaşın taşınmazını üçüncü bir kişiye satması durumunda diğer paydaşlara öncelik tanır. Önalım hakkının kullanımı süre ve usul kurallarına tabidir.
İzale-i şuyu davası açılmadan bir paydaş payını üçüncü bir kişiye satar ise, diğer paydaşlar TMK'nın 732. maddesi gereğince önalım haklarını kullanarak payın kendilerine devredilmesini talep edebilirler. Önalım hakkının kullanılması için belirlenen süreler vardır. Satışın bildirildiği tarihten itibaren üç ay içinde ve her durumda satıştan itibaren iki yıl içinde kullanılmalıdır. Aksi halde, önalım hakkı düşer.
Eğer izale-i şuyu davası açılmışsa ve önalım hakkı ile ilgili ayrı bir dava açılacaksa, mahkeme öncelikle önalım hakkı davasını ele alacaktır. Önalım hakkıyla ilgili sorunlar çözüldükten sonra izale-i şuyu davasına devam edilecektir. Bu süreçte, süre ve usul kurallarının dikkate alınması ve uzman bir gayrimenkul avukatı ile çalışılması önemlidir.
Mirasçılar Bakımından İzale-i Şuyu Davasında Hissedarın Alış Önceliği
Mirasçılar, mirası bırakan kişiden kalan mallara başta ortak sahiptirler ve bu durumda önalım hakkı söz konusu değildir. Miras ortaklığı kapsamındaki malların satılabilmesi için tüm mirasçıların birlikte hareket etmesi ve satışı onaylamaları gerekir. Bu sebeple, mirasçılardan birinin diğerlerinden bağımsız olarak bir malı satma yetkisi yoktur.
Ancak, miras ortaklığını sonlandırmak amacıyla izale-i şuyu davası açıldığında, mirasçılar taksim ya da satış yoluyla ortaklığı sonlandırabilirler. Miras ortaklığı hisseli mülkiyete dönüştüğünde, her mirasçı kendi payını bağımsız olarak üçüncü bir kişiye satabilir. Bu durumda, diğer mirasçılar önalım hakkını kullanarak ilgili payın kendilerine devredilmesini talep edebilirler. Önalım hakkının kullanımı için Türk Medeni Kanunu'nda belirtilen süre ve usullere uyulmalıdır.
Sonuç olarak, miras ortaklığının sonlandırılması sürecinde, izale-i şuyu davası ile ortaklık sonlandırılabilir ve hisseli mülkiyete geçildiğinde önalım hakkı gündeme gelebilir.
İzale-i Şuyu Davası Görülüyorken Önalım Hakkı
İzale-i şuyu davası sırasında, bir malın paydaşlarından biri payını dışarıya satmak isterse, diğer paydaşlar önalım hakkını kullanabilirler. Ancak, önalım hakkının kullanılması için ayrı bir dava açılması gerekir.
Önalım hakkı, paydaşlara malın satışında belirli şartlar altında öncelik tanır. Bir paydaş payını satmak istediğinde, diğer paydaşlar önalım hakkını kullanarak bu payı satın alma hakkına sahiptirler. Ancak, bu hakkın kullanılması mahkeme kararı ile olur.
İzale-i şuyu davası sırasında payın satılmaması için mahkemeden tedbir kararı alınmalıdır. Bu, dava sürecinde pay devri ve önalım hakkı davası açılmasını önler ve dava sürecinin uzamasını engeller.
“Önalım hakkı davası sonuçlanıncaya kadar izale-i şuyu davası bekletilir. Yargıtay'ın bu konudaki tutumu bellidir.” (Y. 14. H.D. 13.11.2019, E. 2016/10589, K. 2019/7685)
“Önalım hakkı davası sonrasında, izale-i şuyu davası devam eder. Ancak, önalım hakkı davasının sonucunda, hangi paydaşların kalmış olduğu izale-i şuyu davasında da dikkate alınır.” (Y. 14.HD, 13.11.2019, E. 2016/10589, K. 2019/7685)
“İzale-i şuyu davası sırasında paydaşlar arası pay devri mümkündür. Bu durumda, önalım hakkı söz konusu olmaz. Çünkü pay zaten diğer bir paydaşa devredilmiştir. Ancak, bu durumda payını devreden paydaş, izale-i şuyu davasında taraf olmaz.” (Y.6.HD, 21.3.1974, E. 1974/1290, K. 1974/1291)
İzale-i Şuyu Davasında Hissedarın Alış Önceliği Nasıl Kullanılabilir?
İzale-i şuyu davasında hissedarın alış önceliği, satışın paydaşlar arasında gerçekleştirilmesi istenirse ya da şartlar oluşmuşsa önalım hakkı kullanılarak gerçekleştirilebilir. Ortaklığın satış suretiyle sonlandırılması isteniyorsa, açık artırmanın ortaklar arasında yapılması talep edilebilir. Ancak, bu tüm ortakların onayı ile mümkündür. Aksi takdirde satış, açık artırma ile herkese açık olarak gerçekleştirilir.
İzale-i şuyu davasında hissedarın alış önceliği, miras ortaklığından kaynaklanan paylaşım veya satış durumlarında kritik bir öneme sahiptir. Miras bırakanın vefatı sonrası mirasçılar arasında paylı mülkiyet oluştuğunda, hissedarın alış önceliği kullanılarak;
● Miras Ortaklığı İlk Aşamada Paylı Mülkiyet: Miras bırakanın mallarına mirasçılar ilk etapta paylı mülkiyet şeklinde sahip olur.
● Ortaklığın Giderilmesi İçin İzale-i Şuyu Davası: Miras ortaklığının sonlandırılması için izale-i şuyu davası açılabilir.
● Paylaşım veya Satış Talebi: Mirasçılar, malın paylaşımı veya satışı için mahkemeden talepte bulunabilir.
● Hissedarın Alış Önceliği ve Önalım Hakkı: Malın satışı söz konusu olduğunda, hissedarlar arası alış önceliği ve önalım hakkı devreye girer.
● Önalım Hakkı Davası: Önalım hakkının kullanılması ayrı bir dava gerektirir. Bu durum, paydaşların üçüncü kişilere bağımsız olarak pay satmaları sonrasında ortaya çıkar.
Sonuç
İzale-i şuyu davasında hissedarın alış önceliği, usulüne uygun şekilde ileri sürülmediğinde istenilen sonucun elde edilmesi zorlaşabilir. Hukuki süreçler, prosedürlerin ve formel gerekliliklerin takip edilmesini gerektirir. Dolayısıyla, hissedarın alış önceliği hakkını korumak için uzman bir avukatla iletişime geçmek önemlidir.
