İşte Çinli işçilerin hikayesi...

Bartın´ın Amasra ilçesinde özel kömür işletmesine ait maden ocağında galeri açma çalışması sırasında göçük oldu. Göçük altındaki üç Çinli´den sadece biri kurtarılabildi.

Amasra´daki Çinli işçilerin hikayesi Al Jazeera Dergi´nin Mayıs sayısındaydı.

İşte Sadık Güleçin o araştırması.

___

Neredeyse Çin Seddi kadar yol kat ettiler. Yerin 610 metre altına indiler. Amasrada, madende çalışan Çinli işçiler, Karadenizin kıyısına Çini getirmiş. Dünyanın en kalabalık ülkesinden Türkiyeye gelmelerinin sebebi, hayallerini gerçekleştirmek.

Arkasına yeşillikler içinde bir dağı almış, Karadenize bakan düzlükte, deniz seviyesinden 610 metre aşağıdaki Türkiyenin en derin kömür madenine asansörle iniyoruz. Yakında yapılacak olan, Hattat Holdinge bağlı Hema Elektrik Santraline kömür sağlamak için buradan denizin altına doğru kilometrelerce uzunlukta galeriler açan işçilerin yanına gidiyoruz. Hızla inen asansörde kulaklarımda basıncı hissetmeye başladığımda yolculuk sona eriyor.

Dışarıdan bir işçi, asansörün demir kapısını iki yana doğru açtığında duyduğum ilk cümle Çince. Bir vagonu itmeye çalışan işçiler kendi aralarında Çince konuşuyor.

Türkiyenin en derin ve uzun galerilerini Çinden gelen işçiler açıyor. Karadenizin altında bulunan kömür yataklarına ulaşmak için bu madeni açan Hattat Holding, işi taşeron olarak çalışan Çinin en önemli madencilik şirketlerinden Datonga vermiş. Firma kendi işçilerini ve mühendislerini getirerek Batı Karadenizin bu sakin kasabasında açılan madende Çinli işçileri çalıştırıyor.

Galerinin en ucuna vardığımızda, kayaları delen ve duvarlara çelik kafesler yerleştirerek onları betonla kaplamaya çalışan işçileri görüyoruz. Sadece baretlerindeki tepe lambalarının aydınlattığı bu yerde, işçiler seri şekilde çalışıyor. Onlarla durup konuşmak neredeyse imkânsız. Yaptıkları iş o kadar birbirlerine bağlı ki birinin durması bütün ekibin durması anlamına geliyor. Tesiste çok az sayıda Türk işçi çalışıyor. Bu yüzden bir tercümana da ihtiyaç duymuyorlar. Galeri boyunca yaptığım yolculukta sadece girişte birkaç Türk işçi ile karşılaştım.

Çinli işçiler neden ülkelerinden binlerce kilometre uzaktaki Türkiyede çalışmak istemiş? sorusunun cevabı, bir zamanlar Almanyaya giden Türk işçilerin özlemleri ve hayalleriyle aynı: Burada daha fazla para kazanmak. Hepsinin döndüklerinde gerçekleştirmek istedikleri hayalleri var. Yani Türkiye bir anlamda Çinlilerin Almanyası.

Çinden geldi Galatasaraylı oldu

İşçileri buraya getiren taşeron şirket Datong Cool Mine Groupun başmühendisi Yu Wen Long üç yıldır Amasrada çalışıyor. Datong maden şirketi Yu Wen Longa iş teklif ettiğinde Türkiye üzerine bildiği tek şey Galatasaraymış; Gelmeden önce bu ülke hakkında herhangi bir bilgim yoktu. Sadece Akdeniz gibi tatil bölgelerini duymuştum. Türkiyenin futbol konusunda çok iyi olduğunu biliyorum. Futbolu seviyorum. Galatasarayı duymuştum. Burada da Galatasarayı tutuyorum. Doğal çevreyi çok sevdim. Temiz, sakin bir yer. Diğer İslam ülkeleri gibi karmaşa ve çatışma ortamı yok. İşçilerimiz gelmeden önce çok tedirgindi. Suriye veya Mısır gibi Ortadoğu ülkelerine benzediğini düşünüyorlardı. Ama buraya gelip çalıştıktan sonra çok güven duydular.

İşçilerin büyük çoğunluğu Çinin kuzeydoğusundaki taşkömürü yataklarıyla bilinen Harbin şehrinden ve çevresinden geliyor. Çevirmenimiz Urumçiden Türkiyeye gelip üniversitede okuyan Uygur Türkü Abdurrahman Öztürk, Harbin Çinin Zonguldakıdır. diyor.

Bu yüzden Türk işçilerden daha tecrübeliler.

Çinli işçilerin Türk usulü bekâr odası.

Hattat Enerji ve Maden A.Ş. Amasra işletme müdürü Suat Ölmez, Türkiyede derin kuyu kazısı çok az yapılıyor. İki tane ya vardır ya yoktur. Derin kuyular yerin yüzlerce metre derinliğindeki madenlere ulaşmanın tek yolu. Çinde ise bu teknikle kazılmış binlerce kuyu var. Tabii ki tecrübe ve teknoloji açısından bizden çok ilerdeler. Bizde bu konuda yetişmiş teknik eleman yok ama Çin bu konuda çok tecrübeli elemanlara sahip. Burada Türkiyede hiç uygulanmayan teknikler kullanılıyor. diyor.

Ölmez, Çinlileri tercih etme sebebini, Dışarıdan sanıldığı gibi ucuz iş gücü değil, teknolojinin ve eğitilmiş elamanların onlarda olması. diye açıklıyor. Çinli işçiler daha çok belirli konularda uzmanlaşmışlar. Hattat Holdingin Bartında, Amasra ve yine Amasraya yakın Çatalağzında iki ayrı kuyu kazma çalışması var. İki kuyu yakında yer altında birleştirilecek. Çinli işçiler özellikle derin kuyu kazma konusunda uzman oldukları için aldıkları ücret Türk işçilerden fazla olabiliyor. Çinli bir işçi ayda ortalama 3 bin lira alıyor.

Türkiyeyi Müslüman olduğu için tercih etti

Amasrada şu an 150 Çinli işçi var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı istatistiklerine göre, Türkiyede 8 bin 677 Çinli çalışıyor. Bu işçilerin bin 255i kömür ocaklarında istihdam edilmiş. Ayrıca Ankara-İstanbul hızlı tren hattı gibi büyük projelerde de Çinli işçi ve mühendisler görev alıyor. Çinliler, Türkiyede çalışan yabancı işçiler arasında ikinci sırada.

Zhang Yue Peng, Harbinde başka madenlerde çalıştıktan sonra Türkiye için işçi arandığını duyunca hemen başvurmuş. Özellikle Türkiyede çalışmak istemiş. Bunun sebebiyse Zhang Yue Pengin Çinli bir Müslüman olması. Harbinde geçmişi yüzlerce yıl öncesine dayanan Müslüman bir Çinli topluluktan geliyor. Amacı, biraz para kazanıp döndüğünde biriktirdiği para ile küçük bir lokanta açmak. Amasraya geleli daha bir ay olmuş. Bana beş yaşındaki küçük kızının resmini gösterirken hayallerini anlatıyor; Burada en çok kızımın özlemini çekiyorum. Bazen telefonla ya da internet üzerinden görüntülü konuşuyorum ailemle. Bir yıl çalışırsam yeterli parayı toplayacağımı düşünüyorum. Bizim oralarda buradaki kadar yüksek maliyet yok. Biriktirdiğim para ile orada bir lokanta açabilirim. Türkiyede bir yıllık çalışma sonucunda 15 bin dolara yakın para biriktirebileceğini söyleyen Pheng, Çinde açacağı küçük bir yer için bu paranın yeterli olduğunu söylüyor.

Kömür madeninde Çinli bir kadın

İşçilerin kaldığı lojmanın temizliğini yapan kadın da Çinden gelmiş. 52 yaşındaki Hei Long Jiang Çinin QiTai He şehrinden. Buradaki tek kadın çalışan. Eşi de madende çalışıyor. Şirketin temizlikçi aradığını duyunca eşi ile birlikte çalışma fırsatı doğduğu için hemen başvurmuş. İki yıldır Türkiyede. İki çocuğum da büyümüşlerdi. Kızım evlendi, oğlumsa Çinde bir şirkette çalışıyor. Artık biraz para biriktirip Çinde küçük bir yer açmak istiyoruz. diyor. Ne kadar biriktirdiklerini, daha ne kadar paraya ihtiyaçları olduğunu sorunca yüzleri değişiyor. Söylerlerse Çine döndüklerinde mafyanın kendilerine musallat olmasından korkuyorlar.

Hei Long Jiang işçilerin kaldığı lojmanda temizlikçi. Boş bir ranzanın üzeri onun tuvalet masası olmuş.

Ona burada yalnızlık çekip çekmediğini soruyorum. Şirketin Çinli müdürünün eşinin de burada olduğunu, sadece onunla arkadaşlık ettiğini söylüyor. Türk kadınları ile arkadaşlık etme fırsatı pek bulamamış. Burada çok vaktimiz olmuyor. Bartını ve Amasrayı gezdim. Türk yemeklerini yedim ama alışamadım. Fakat ekmeklerinizi çok sevdim. diye ekliyor. Hei Long Jiang ve eşi diğer Çinli işçilerin de kaldığı prefabrik lojmanda küçük bir odada kalıyor. Odadaki ranzaların birinin üzerine makyaj malzemelerini koymuş, onların önünde poz veriyor.

Gelmeden önce Türkiye hakkında tek bildikleri bir Ortadoğu ülkesi olduğuymuş. Bu nedenle en büyük endişeleri güvenlik olmuş. Bu yüzden Xie Zheng Qinin ailesi Türkiyeye gelmesine şiddetle karşı çıkmış. En büyüğü lisede okuyan üç çocuk babası Xie Zheng Qi, Hepsi okuyor. O yüzden çok para kazanmam gerek. diyor. Çinde başka bir madende çalışırken Datongun ilanlarını görüp işe başvurmuş; Geldikten sonra burayı çok sevdim. Bu kadar yeşil bir ülke beklemiyordum. Doğa beni çok şaşırttı. Denizin olmasını çok sevdim. Gördüm ki Türkiye çok rahat bir ülke.

İşletme müdürü Cheng Yin He de benzer şeyler yaşamış. Ama geldikten sonra bütün kaygıları kaybolmuş. Buraya ilk geldiğimde kapıları kilitlerdik. Haberlerde hep Ortadoğu üzerine çok kötü olaylar görürdüm. Bunlardan etkilenmiştim. Amasrada kapıların açık olduğunu gördüm. Bu bizde hiç olmayan bir şey. Şimdi biz de kapılarımızı açık bırakıyoruz. Hiçbir şey olmuyor. Bir de, Bartında insanların güvercinlere yem atmasına şaşırmış. Gülerek Güvercinler bizde yenir. diyor. Döndükten sonra amacı, kömür ticareti yapan bir yer açmak. O da parayla ilgili soruları yanıtlamak istemiyor.

Aşçıları da Çinden

İşçilerin hepsi Türk yemeklerini denemiş ama alışamamış. İstisnalar döner, ayran ve fındık. Lian Shue Hai, ilk kez Bartında yediği döner ekmeği unutamıyor. Lojmandaki yemekhanede bir mutfak da var. Yemekleri Çinden gelen aşçıları Li Yu Ku yapıyor. Çin yemekleri için malzeme bulmakta zorlanmadığını söyleyen Li Yu Ku, Sebzeleri Bartındaki pazardan alıyorum. Hepsi çok taze oluyor. diyor.

Madenin bazı teknik ihtiyaçları Çinden geliyor. Bu malzemeler gelirken, konteynırlara aşçı Li Yu Kunun istediği gıda malzemeleri de konuyormuş. Daha çok konserve yiyecekler ve baharatlar geliyor.

İki katı para kazanıyorlar

Madende çalışan Çinli işçiler, Türk işçilerin aksine haftalık izinlerini kullanmıyor. Haftanın yedi günü, günde sekiz saat çalışıyorlar. Bazen bunun üzerine fazla mesai yaptıkları da oluyormuş. Bütün amaçları, hayalleri için yeterli parayı toplayıp ülkelerine öyle dönmek.

Bir kız babası Lin ChunYouda Harbine döndükten sonra ticaret yapmak isteyenlerden. Çinde yine aynı firmada yedi yıldır çalışırken maaşı 800 dolara yakınmış. Burada ise 3 bin 3 bin 500 lira kazanıyor. Ne yapacağıma döndükten sonra karar vereceğim. diyor.

Röportaj bitince, Amasrada Çince hayat kaldığı yerden devam ediyor. Kimi saatini kontrol edip Türkiyeden altı saat ilerideki memleketinde bıraktığı ailesini aramaya, kimi mutfağa, kimi de dinlenmeye çekiliyor.

Ertesi gün iş var zira ve karanlık madende mesai erken başlıyor.

‘Seni burada öldürürüm, sülalen gelse alamaz’