Bartın´ın Amasra ilçesinde özel kömür işletmesine ait
maden ocağında galeri açma çalışması sırasında göçük oldu. Göçük altındaki üç
Çinli´den sadece biri kurtarılabildi.
Amasra´daki Çinli işçilerin hikayesi Al Jazeera Dergi´nin
Mayıs sayısındaydı.
İşte Sadık Güleçin o araştırması.
___
Dışarıdan bir işçi, asansörün demir kapısını iki yana doğru açtığında duyduğum ilk cümle Çince.Bir vagonu itmeye çalışan işçiler kendi aralarında Çince konuşuyor.
Türkiyenin en derin ve uzun galerilerini Çinden gelen
işçiler açıyor. Karadenizin altında bulunan kömür yataklarına ulaşmak için bu
madeni açan Hattat Holding, işi taşeron olarak çalışan Çinin en önemli madencilik
şirketlerinden Datonga vermiş. Firma kendi işçilerini ve mühendislerini
getirerek Batı Karadenizin bu sakin kasabasında açılan madende Çinli işçileri
çalıştırıyor.
Çinli işçiler neden ülkelerinden binlerce kilometre
uzaktaki Türkiyede çalışmak istemiş? sorusunun cevabı, bir zamanlar
Almanyaya giden Türk işçilerin özlemleri ve hayalleriyle aynı: Burada daha
fazla para kazanmak. Hepsinin döndüklerinde gerçekleştirmek istedikleri
hayalleri var. Yani Türkiye bir anlamda Çinlilerin Almanyası.
Çinden geldi
Galatasaraylı oldu
İşçileri buraya getiren taşeron şirket Datong Cool Mine
Groupun başmühendisi Yu Wen Long üç yıldır Amasrada çalışıyor. Datong maden
şirketi Yu Wen Longa iş teklif ettiğinde Türkiye üzerine bildiği tek şey
Galatasaraymış; Gelmeden önce bu ülke hakkında herhangi bir bilgim yoktu.
Sadece Akdeniz gibi tatil bölgelerini duymuştum. Türkiyenin futbol konusunda
çok iyi olduğunu biliyorum. Futbolu seviyorum. Galatasarayı duymuştum. Burada
da Galatasarayı tutuyorum. Doğal çevreyi çok sevdim. Temiz, sakin bir yer.
Diğer İslam ülkeleri gibi karmaşa ve çatışma ortamı yok. İşçilerimiz gelmeden
önce çok tedirgindi. Suriye veya Mısır gibi Ortadoğu ülkelerine benzediğini
düşünüyorlardı. Ama buraya gelip çalıştıktan sonra çok güven duydular.
İşçilerin büyük çoğunluğu Çinin kuzeydoğusundaki taşkömürü yataklarıyla bilinen Harbin şehrinden ve çevresinden geliyor. Çevirmenimiz Urumçiden Türkiyeye gelip üniversitede okuyan Uygur Türkü Abdurrahman Öztürk, Harbin Çinin Zonguldakıdır. diyor.
Bu yüzden Türk işçilerden daha tecrübeliler.
Çinli işçilerin Türk usulü bekâr odası.
Hattat Enerji ve Maden A.Ş. Amasra işletme müdürü Suat Ölmez, Türkiyede derin kuyu kazısı çok az yapılıyor. İki tane ya vardır ya yoktur. Derin kuyular yerin yüzlerce metre derinliğindeki madenlere ulaşmanın tek yolu. Çinde ise bu teknikle kazılmış binlerce kuyu var. Tabii ki tecrübe ve teknoloji açısından bizden çok ilerdeler. Bizde bu konuda yetişmiş teknik eleman yok ama Çin bu konuda çok tecrübeli elemanlara sahip. Burada Türkiyede hiç uygulanmayan teknikler kullanılıyor. diyor.
Türkiyeyi Müslüman olduğu için tercih etti
Amasrada şu an 150 Çinli işçi var. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı istatistiklerine göre, Türkiyede 8 bin 677 Çinli çalışıyor. Bu işçilerin bin 255i kömür ocaklarında istihdam edilmiş. Ayrıca Ankara-İstanbul hızlı tren hattı gibi büyük projelerde de Çinli işçi ve mühendisler görev alıyor. Çinliler, Türkiyede çalışan yabancı işçiler arasında ikinci sırada.
Zhang Yue Peng, Harbinde başka madenlerde çalıştıktan
sonra Türkiye için işçi arandığını duyunca hemen başvurmuş. Özellikle
Türkiyede çalışmak istemiş. Bunun sebebiyse Zhang Yue Pengin Çinli bir Müslüman
olması. Harbinde geçmişi yüzlerce yıl öncesine dayanan Müslüman bir Çinli
topluluktan geliyor. Amacı, biraz para kazanıp döndüğünde biriktirdiği para ile
küçük bir lokanta açmak. Amasraya geleli daha bir ay olmuş. Bana beş yaşındaki
küçük kızının resmini gösterirken hayallerini anlatıyor; Burada en çok kızımın
özlemini çekiyorum. Bazen telefonla ya da internet üzerinden görüntülü
konuşuyorum ailemle. Bir yıl çalışırsam yeterli parayı toplayacağımı
düşünüyorum. Bizim oralarda buradaki kadar yüksek maliyet yok. Biriktirdiğim
para ile orada bir lokanta açabilirim. Türkiyede bir yıllık çalışma sonucunda
15 bin dolara yakın para biriktirebileceğini söyleyen Pheng, Çinde açacağı
küçük bir yer için bu paranın yeterli olduğunu söylüyor.
Kömür madeninde Çinli
bir kadın
İşçilerin kaldığı lojmanın temizliğini yapan kadın da
Çinden gelmiş. 52 yaşındaki Hei Long Jiang Çinin QiTai He şehrinden. Buradaki
tek kadın çalışan. Eşi de madende çalışıyor. Şirketin temizlikçi aradığını
duyunca eşi ile birlikte çalışma fırsatı doğduğu için hemen başvurmuş. İki
yıldır Türkiyede. İki çocuğum da büyümüşlerdi. Kızım evlendi, oğlumsa Çinde
bir şirkette çalışıyor. Artık biraz para biriktirip Çinde küçük bir yer açmak
istiyoruz. diyor. Ne kadar biriktirdiklerini, daha ne kadar paraya ihtiyaçları
olduğunu sorunca yüzleri değişiyor. Söylerlerse Çine döndüklerinde mafyanın
kendilerine musallat olmasından korkuyorlar.
Hei Long Jiang işçilerin kaldığı lojmanda temizlikçi. Boş
bir ranzanın üzeri onun tuvalet masası olmuş.
Ona burada yalnızlık çekip çekmediğini soruyorum.
Şirketin Çinli müdürünün eşinin de burada olduğunu, sadece onunla arkadaşlık
ettiğini söylüyor. Türk kadınları ile arkadaşlık etme fırsatı pek bulamamış.
Burada çok vaktimiz olmuyor. Bartını ve Amasrayı gezdim. Türk yemeklerini
yedim ama alışamadım. Fakat ekmeklerinizi çok sevdim. diye ekliyor. Hei Long
Jiang ve eşi diğer Çinli işçilerin de kaldığı prefabrik lojmanda küçük bir
odada kalıyor. Odadaki ranzaların birinin üzerine makyaj malzemelerini koymuş,
onların önünde poz veriyor.
Gelmeden önce Türkiye hakkında tek bildikleri bir
Ortadoğu ülkesi olduğuymuş. Bu nedenle en büyük endişeleri güvenlik olmuş. Bu
yüzden Xie Zheng Qinin ailesi Türkiyeye gelmesine şiddetle karşı çıkmış. En
büyüğü lisede okuyan üç çocuk babası Xie Zheng Qi, Hepsi okuyor. O yüzden çok
para kazanmam gerek. diyor. Çinde başka bir madende çalışırken Datongun
ilanlarını görüp işe başvurmuş; Geldikten sonra burayı çok sevdim. Bu kadar
yeşil bir ülke beklemiyordum. Doğa beni çok şaşırttı. Denizin olmasını çok
sevdim. Gördüm ki Türkiye çok rahat bir ülke.
İşletme müdürü Cheng Yin He de benzer şeyler yaşamış. Ama
geldikten sonra bütün kaygıları kaybolmuş. Buraya ilk geldiğimde kapıları
kilitlerdik. Haberlerde hep Ortadoğu üzerine çok kötü olaylar görürdüm.
Bunlardan etkilenmiştim. Amasrada kapıların açık olduğunu gördüm. Bu bizde hiç
olmayan bir şey. Şimdi biz de kapılarımızı açık bırakıyoruz. Hiçbir şey
olmuyor. Bir de, Bartında insanların güvercinlere yem atmasına şaşırmış.
Gülerek Güvercinler bizde yenir. diyor. Döndükten sonra amacı, kömür ticareti
yapan bir yer açmak. O da parayla ilgili soruları yanıtlamak istemiyor.
Aşçıları da
Çinden
İşçilerin hepsi Türk yemeklerini denemiş ama alışamamış.
İstisnalar döner, ayran ve fındık. Lian Shue Hai, ilk kez Bartında yediği
döner ekmeği unutamıyor. Lojmandaki yemekhanede bir mutfak da var. Yemekleri
Çinden gelen aşçıları Li Yu Ku yapıyor. Çin yemekleri için malzeme bulmakta
zorlanmadığını söyleyen Li Yu Ku, Sebzeleri Bartındaki pazardan alıyorum.
Hepsi çok taze oluyor. diyor.
Madenin bazı teknik ihtiyaçları Çinden geliyor. Bu
malzemeler gelirken, konteynırlara aşçı Li Yu Kunun istediği gıda malzemeleri
de konuyormuş. Daha çok konserve yiyecekler ve baharatlar geliyor.
İki katı para
kazanıyorlar
Madende çalışan Çinli işçiler, Türk işçilerin aksine
haftalık izinlerini kullanmıyor. Haftanın yedi günü, günde sekiz saat
çalışıyorlar. Bazen bunun üzerine fazla mesai yaptıkları da oluyormuş. Bütün
amaçları, hayalleri için yeterli parayı toplayıp ülkelerine öyle dönmek.
Bir kız babası Lin ChunYouda Harbine döndükten sonra
ticaret yapmak isteyenlerden. Çinde yine aynı firmada yedi yıldır çalışırken
maaşı 800 dolara yakınmış. Burada ise 3 bin 3 bin 500 lira kazanıyor. Ne
yapacağıma döndükten sonra karar vereceğim. diyor.
Röportaj bitince, Amasrada Çince hayat kaldığı yerden
devam ediyor. Kimi saatini kontrol edip Türkiyeden altı saat ilerideki
memleketinde bıraktığı ailesini aramaya, kimi mutfağa, kimi de dinlenmeye
çekiliyor.
Ertesi gün iş var zira ve karanlık madende mesai erken
başlıyor.