SORUN, KENEYE YAPIŞAN BİR VİRÜS DEĞİL Mİ? Evet, kene de bunu yabani hayvanlardan alıyor. Kene ısırmıyor, kan emiyor. Kan emerken kazara bulaştırdığı o mikrobun doğadaki döngüsünü sürdürmeye yarıyor. Hastalıklı virüsler önce vahşi hayvanlardan evcil hayvanlara geçiyor. Evcilden kasıt kedi-köpek değil, çiftlik hayvanları. Çiftlik hayvanlarından da insana geçiyor. Virüsler, insan hücresine adapte olduğunda daha uzun yaşıyor. Yani aslında bu sağ kalım refleksi. KIRIM KONGO DIŞINDA KENE HASTALIĞI VAR MI? Hayır, ülkemizde yok. Kenelerin bulaştırdığı bir başka hastalık Lyme. Ama o da Türkiye'de çok nadir. KIRIM KONGO İLK KEZ NE ZAMAN GÖRÜLDÜ? 2002'ye kadar ülkemizde yoktu. 2002 yılında tarım işçileri aracılığıyla geldi. Kene göçmen kuşlarla da transfer edilebilen bir hayvan. İlk kez Kelkit Vadisi dediğimiz bölgede yani Yozgat, Tokat, Samsun, Sivas ve Çorum çevresinde görüldü. Sonra coğrafi dağılımı genişledi. Türkiye'de 23 ilde vaka bildirimi var. İç Anadolu'nun kuzeyi, Orta Karadeniz ve Doğu Anadolu'nun kuzeyinde vakalar yoğunluklu. Kırım Kongo'nun hiç uğramadığı iller var, İstanbul, Antalya, Balıkesir, İzmir gibi. Ankara'da bugüne kadar yalnızca bir-iki olgu bildirildi. YAZIN NEDEN ARTIYOR? Kene sıcak havayı seviyor. Bu nedenle kışın görmeyi beklemiyoruz. Nisan-eylül arasında ortaya çıkıyor, haziran ve temmuzda pik yapıyor. KİMLER RİSK ALTINDA? Bir kere kedi-köpeğinizde, evinizin bahçesinde gördüğünüz keneler ve şehir parklarındaki kenelerle bu işin bir alakası yok. Lütfen panikleyip acillere koşmayın. Kentsel kesimlerde yok. Riski yüksek kişileri ise şöyle sıralayabiliriz: ● Çiftçilikle uğraşanlar. ● Tarım alanlarına girip çıkanlar. ● Veterinerler. ● Deri sanayiinde çalışanlar. KENE YAPIŞTIĞINI NASIL FARK EDEBİLİRİZ? Fark edemezsiniz çünkü kene tutunduğu bölgeye anestezik (uyuşturucu özelliği olan) bir madde salıyor ki siz fark etmeyin. Bu nedenle keneyle temas etme ihtimalinin olduğu yerlere gitmeden önce mutlaka koruyucu sürmenizi öneriyoruz. Kapalı giysiler giymenizi ve paçalarını içine sokacağınız ayakkabılarınız olsun istiyoruz. Kene zıplamaz, sıçramaz, tırmanır. Diyelim ki gerekli önlemleri aldınız ve eve geldiniz. İlk yapmanız gereken şey giysilerinizi çıkardıktan sonra bir ayna karşısında kendinizi baştan aşağı kontrol etmek. En çok da kenenin gizlenebileceği koltuk altları, kulak çevresi, kemer bölgesi, diz arkaları, kasıklar ve saç bölgesini. NASIL BİR ŞEY GÖRECEĞİZ? Küçük siyah noktasal ben gibi yapılar göreceksiniz. İlk yapmanız gereken şey elinize bir peçete alıp hayvanı almak. Pens varsa çok güzel olur. Mümkünse ezmeden, sağa sola çekiştirerek bir çivi gibi çıkarın. 'SİZ MÜDAHALE ETMEYİN, HEMEN SAĞLIK KURULUŞUNA BAŞVURUN' DİYENLER DE VAR Hayır, kendiniz çıkarabilirsiniz. Deriye tutunduğu bölgeyi hafifçe elinizle yükseltip keneyi çekmeniz yeterli. Ama kesinlikle çıplak elle dokunmayın, peçeteyle çıkarın. Kenenin kafasının içeride kalmasının hiçbir sıkıntısı yok. Önemli olan kısa süre vücudunuzda kalmasını sağlamak. ÇIKARMADAN KOLONYA DÖKMEYİN Keneyi 6-12 saatte çıkarsanız ne güzel olur. Piknikten döndünüz, gördünüzve çıkardınız. Bu şahane bir şey. Ama üzerine alkol, sabun, kimyasal dökerek yok etmeye çalışmayın. Çünkü hayvan ağzındaki salgıları kusuyor ve bulaşma ihtimali yükseliyor. Keneyi öldürmek için aseton, kolonya döken, üzerinde sigara söndürenler bile var. Asla bunları yapmayın. TEK YA DA İKİ PARÇA ÇIKARMANIN ÖNEMİ VAR MI? Mümkünse tek parça çıkarın. Ama 5 parça da olsa çıkarın. Önemli olan vücuttan bir an önce çıkarmak. Çıkardıktan sonra üzerine tentürdiyot ya da kolonya sürebilirsiniz Sonra sağlık ocağına, aile merkezine veya bir acil servise gidin, mümkünse keneyi de götürün. Götüremiyorsanız önemi yok, çamaşır suyuna atarak keneyi yok edin. Gittiğiniz sağlık kuruluşu sizinle ilgili bir takip süreci başlatacak. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi'nin kuluçka süresi 2-3 gündür, en fazla 10 gün olabilir. Size şu bilgi verilecek: "Birkaç gün içinde ateş, halsizlik, kas ağrıları, bulantı, ishal, gözlerde kızarma gibi grip belirtileri olursa gelin." Grip belirtilerini takiben eğer gerçekten virüs bulaşmışsa kanamalar başlar. Yüzde, gözlerde kızarmalar, kollarda bacaklarda morarma, burun kanaması gibi belirtiler ortaya çıkar. BU AŞAMADA NASIL TEDAVİ EDİLİYOR? Aşısı yok, ilacı da yok. Yakın izlemde tutup gerekli kan ve kan ürünleri vererek hasta takip ediliyor. Yaklaşık 10 gün hastanede izlem gerekiyor. Bu dönemde, sarılık, beyin iltihabı, karaciğer, solunum ve böbrek yetmezliği gelişebilir. Türkiye'deki kene türü Balkanlar ve Rusya'daki kene türüne benziyor. Düşük ölüm oranları var, yüzde 5 gibi. Ölümlerin çoğu da bizim sağlık çalışanlarıyla ilişkili. Sağlık çalışanına hastadan bulaşması, kenenin sizi ısırmasından çok daha riskli. Çünkü daha büyük miktarda virüs geçiyor ve daha ölümcül seyrediyor. BULAŞMA GRİP EVRESİNDE DE VAR MI? Evet, hem bu aşamada hem dekanama aşamasında bulaşabiliyor. Hastanın vücut salgılarıyla yakın temas etmeniz gerekiyorsa eldiven giymenizi istiyoruz. EN RİSKLİ 22 İL Gümüşhane, Tokat, Bayburt, Yozgat, Erzincan, Erzurum, Çorum, Sivas, Amasya, Tunceli, Bingöl, Çankırı, Giresun, Kırşehir, Artvin, Kastamonu, Kars, Samsun, Ordu, Muş, Kırklareli, Bilecik .