CHP Kilimli İlçe Yönetim Kurulu adına, İlçe Başkanı Erol Sarıal, taşkömürü, termik santraller ve çevre ile ilgili çözüm önerilerini belirten bir açıklama yaptı. Başkan Sarıal, açıklamasında, şöyle dedi: "Termik (Çates) santral faaliyetinin durdurulması, sadece santral çalışanlar için değil, kömür anlaşması yapılan 16 rödevanslı firmaların ve çalışanlarını, TTK'yı, bölge halkını ve ekonomisini de olumsuz yönde etkilediği görülmüştür. Bir iki haftalık kısa sürede kömür stok sahasının dolması hem TTK ve özel sektör kömür üretiminin durmasına neden olmuştur. Çates'in kapatılması Küresel Pandemi süreci ile birleşmiş, sonuçta yöre ekonomisi beklenenden daha büyük bir yoksullukla karşı karşıya kalmıştır. Stok sahaları dolan, 2 bin 750 çalışanı olan TTK Karadon İşletmeleri ve yine 2 bin 750 çalışanın olduğu özel işletmelerde işe ara verilmiştir. Buna ek olarak Çates'te işlerin durmasıyla yaklaşık 500 çalışan süresi belirsiz olarak evlerine gönderilmişti. Bu dönemde, Kilimli ilçe sınırlarında üretim çalışmalarının durması sonucu, yalnızca enerji ve madencilik sektöründe geçici de olsa işsiz kalan sayısı 6 bin kişidir. TTK ve Çates dışında kalan sektörlerde, yaklaşık 3 bin kişi gelirlerini de tümüyle yitirmişlerdir. Bu işletmelere dışardan hizmet veren küçük işletmelerden, lavvar çalışanları, demir ve ağaç malzeme işlerinde, taş ve kömür nakil işlerinde çalışanlar; sanat ve özel meslek sahipleri, nakliyeciler de gelirlerini tümüyle yitirdiler. Çates'te üretimin durdurulması ile birleşen pandemi süreci özellikle Kilimli ilçesinde daha yoğun olmak üzere, Zonguldak bölgesinde derin bir yoksulluk, dramatik bir açlık tablosu ortaya çıkarmıştır. Kahvehane, berber, kuaför, dolmuş, restaurant, kırtasiye, inşaat, bağ-bahçe, ağaç, ahşap, pastane, hamam, simitçilik, balıkçılık ve köşe başı işporta tezgahçılığı işlerinde çalışıp ta işsiz kalan veya işsiz olan yüzlerce yurttaşımız yalnızca birkaç günlük gıda ihtiyacının karşılanması için ilçe yönetimimize başvurmuşlardır. İhtiyaç sahibi herkese her şeyimizle ulaşmaya çalıştık. Sağlıklı Üretim, İstihdam ve Sağlıklı Bir Çevre İçin Tespitlerimiz: 1. Çates 1948 yılından günümüze devletin çeşitli kurumları tarafından işletilmektedir. Buna karşın, 2010'lu yıllara değin gözle görülür bir hava kirliliği gündeme gelmemiştir. Daha iyi, daha temiz bir çevre elbette istenecektir. Sağlıklı çevre, bu bölgede yaşayanların hakkıdır. 2. Santralin elektrik üretiminde, ülkede üretilen diğer kömür türlerine göre en düşük kükürt oranına sahip Zonguldak kömürlerini kullanmaktadır. 3. Çates, 1948 yılından günümüze, madenler, demir çelikler, lavvarlar, ateş tuğla fabrikası, Seka gibi tarihsel öyküye sahip sektörlere ek olarak bölgemizde, kuşaktan kuşağa yüzlerce insan için istihdam ve emeklilik kapısı olmuş önemli bir işletmemizdir. Bugüne değin ülke ekonomisine ciddi katkılar vermiş; yerli kömürle yerli enerji üretimi yapılmış; ciddi döviz tasarrufu sağlamıştır. Gelecekte aynı katkıları sürdürecek potansiyele sahip olduğu artan döviz kurlarından anlaşılmaktadır. Bölgemizde Çates yalnız değil, daha yüksek kapasite ile elektrik üretimi yapan Eren Enerji de yer alıyor. Bölgemizde, havadaki toz oranı ve gaz oranı normal sınırları aşmaktadır. Özellikle Çatalağzı ve Muslu beldeleri başta olmak üzere, hava kirliliğinin, Çevre Bakanlığı ve Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) sınır değerlerinin çok ütünde olduğu verilen tablolarda açıkça görülmektedir. Çatalağzı, Kilimli, Gelik ve Muslu'da oturan yurttaşlarımız ve yerel basınımız Eren Enerji bacasından filtre edilmemiş çıkış olduğuna ilişkin görüntü paylaşımlarına yer vermişlerdir. Çevreci Termik Sanayi alanında birçok ödül almış olan Eren Enerji firması, çevre ile uyumlu, halk sağlığına değer veren bir çalışma anlayışı içinde olduğunu bölgede yaşayanlara da göstermelidir. 7. Çates'in toz tutucu sisteminde iyileştirme çalışmaları sonuçlanmıştır. Buna karşın, zararlı baca gazlarını indirgeyici teknolojisi yetersizdir. Uygun bir sistem kurulmadan çevre mevzuatını karşılayacak gaz oranlarını tutturması olası değildir. 8. Eren Enerji'nin kullandığı ithal kömürün de zararlı gaz içeriği de( %0.9) düşüktür. Toz tutucu ve gaz indirgeyici sistemi yeni teknoloji ürünüdür. Ancak, tam kapasite çalışılması durumunda, Eren ve Çates'in kullandığı kömürün toplam tonajı (günlük yaklaşık 30 bin ton) dikkate alındığında kömür, kül ve taş naklinin her biri hava içinde ayrı ayrı tozluluk oranını tırmandırmaktadır. Bütün bu aşamalarda tozu havaya karışmadan yerinde bastıran önlemler alınması zorunludur. 10. Eren Enerji Limanında kömür hareketi, bantlar dışında; gemiden boşaltma, vagonlara yükleme, vagon üzerinde hareket sırasında havaya toz karışmaktadır. 11. Özel ve Kamu işletmelerinden çıkış yapan kamyonlarla taşıma ve boşaltma sırasında oluşan kömür hareketi önemli oranda toza kaynaklık etmektedir. 12. Çates'te üretim durdurma nedeni yalnızca çevresel kaygılar olmasa gerek. 2018 yılından günümüze değin süren ABD-Çin arasındaki ekonomik gerilimler, ekonomik belirsizlikler ve durgunluğa neden olmuştur. ABD ve genel olarak Batı ülkeleri ile ülkemiz arasında süren gerilimler ekonomimizi olumsuz etkilemektedir. 2019'da Suriye konusunda, Suriye ve Rusya yönetimi ile Türkiye arasında tırmanan gerilimler, Akdeniz'de Kıbrıs Adası açıklarında, AB, ABD, Güney Kıbrıs, Yunanistan, Mısır, İsrail gibi ülkelerin Türkiye karşıtı ittifak içinde enerji yatakları arama ve işletim girişimleri.. Diğer yandan Libya ve Türkiye ittifakına karşı; ABD, General Hafter'i destekleyen Rusya, AB ülkeleri ve özel olarak Yunanistan, Mısır, İsrail'in rahatsızlığı gibi nedenlerle dünya ve Türkiye ekonomisi zaten durgunlaşmıştı. Bu durumda sanayi durma noktasına geldiği için en az altı aylık bir süre için kullanılmayan elektriğe para ödenmeyecek, devlet tasarruf etmiş olacaktır. 13. Tartışmalara ve gelişen çevreci tepkilere bakılırsa, Kilimli/Muslu/Çatalağzı ve köylerinin yeni termik santralleri kaldıramayacağı açıktır. Zonguldak, Kilimli açıklarında deniz üzerinde yük boşaltmak üzere günlerce bekleyen ithal kömür yüklü gemiler, şehir içinde ve yollarda trafiği aksatan tırlar, havada gözle görülür olarak savrulan tozlar, yağışlı havada karayollarında araçların kaymasına neden olan kömür çamurları bölgemizde kapasitenin çok üstünde termik santral yapılmış olduğunu göstermektedir. 14. Çates'in Çevre Mevzuatı ile sorunları yalnızca çevreye ve canlı sağlığına zararlı Toz ve Gazlardan ibaret değildir. 1948'den bu yana Atık Su Atım sorunu vardır. Ancak günümüz mevzuatına göre eskiden olduğu gibi en yakın dere yoluyla denize su verilemeyeceği açıktır. Atık Suyu mevzuata uygun olarak Karadeniz'e verebilmek için "Derin Deniz Deşar" ünitesi eksiktir. 15. Eren Enerji ve Çates'in çalıştığı bölgemizde, ilçemiz deniz sahilleri ve plajları kirletilmektedir. İlimiz sahilleri, Ankara, İstanbul, İzmit gibi yoğun nüfus barındıran büyük şehirlere yakındır. Aşırı göç veren ilimizden gidenler yaz tatilinde, özlemle kendi sahillerine dönmektedir. Bölgemizin kıyılarında birçok kumsal ve yerleşke deniz turizmi potansiyeli taşımaktadır. Ancak, yaz mevsiminde kıyı boyunca santral külleri doğuya doğru, sonra batıya doğru yayılmaktadır. Bundan böyle bu durum sürdürülemez..Çevre duyarlılığı yükseliş içindedir; halk denizini ve plajını geri istiyor. Öneriler Hava İçindeki Toz Oranını Düşürmek İçin Öneriler 1. Toz kaynağında bastırılmalıdır. Tozun üretim yapılan saha dışına çıkması önlenmelidir. Kömür sahalarında ortaya çıkan tozun sahadan yayılması ve saha dışına çıkarak havaya karışması önlenebilir. Buna yönelik olarak maden sahalarında açık stok alanları için önlem alınmalıdır. Stoklar bina içine alınmalı veya üstü örtüyle kapatılmalıdır. Bu durum, rüzgarlı günlerde tozun havaya karışarak insan sağlığını olumsuz etkilemesini önleyecektir. Meyve ve sebze bahçelerine, tarlaların, otlakların üstüne, yollara ve evlerin içine toz yayılmasının da önüne geçecektir. 2. Lavuar ünitelerinin, kömür yıkama ve boyutlandırma tesislerinin, diğer eleme tesislerinin, transfer bantlarının üstü ve etrafı kapatılmalıdır. Limanlardan başka noktalara, maden sahası içinde, stok sahalarına, santrallere, lavvar tesislerine veya vagonlara veya başka araçlara bir başka noktaya bantlarla veya kamyonla taşınma ve yüklenme sırasında saha içinde bütün aktarma noktalarına su fisketeleri ile ıslatma önlemi alınmalıdır. 4. Kömür üretim sahalarından, bantlarla, kamyonlarla veya vagonlarla pazarlama veya teslim amacıyla yerleşim beldesi içine, ilçe içine; ilçeler arası veya iller arasında trafiğe çıkan kömür taşıma araçlarının üzerinin kapatılması yasal zorunluluktur. Taşıma sırasında, sahadan çıkış noktalarında ve yollarda araçlar denetlenmelidir. 5. Kömürün/madenin üretimi yapılan sahadan ve söz konusu toz kaynağı maddeleri kullanan tesislerden karayoluna çıkışa, lavvarların, eleme tesislerinin çıkışına, kantarların giriş veya çıkışlarına lastikleri temizleyici su havuzları yapılmalıdır. 6. Yakın dolayında, taş, kil, kum, kömür,şlam, kireç ocağı işletilen, tozlanma kaynağı materyallerin üretiminin yapıldığı ve kullanıldığı,yıkama, eleme, boyutlandırma yapılan yerler;stok sahası, taşıma ve aktarma yapılan yerlerin ve yolların belediyelerce, muhtarlıklarca yıkanması sağlanmalı. Bunun karşılığında tozun yayılması konusunda gerekli önlemleri almayan işletmeci ve nakliyecilerin denetlenmesi sonucu yapılacak çevre cezalarından belediyelere, muhtarlıklara katkı verilmelidir. 7. Kömürün üretildiği sahadan, tüvanan kömürün işlendiği tesislerden pazarlandığı noktaya taşınması sırasında, halk sağlığına zarar vermeyecek veya en az zararı verecek alternatif yol güzergahları belirlenmelidir. Örneğin Kilmli, Gelik yöresinde üretilen ve hazırlanan kömürlerin, İç Anadolu, Marmara, Orta ve Doğu Karadeniz bölgesi yönüne gidecek kamyonların Gelik Sapça yol güzergahına yönlendirilmesi; Çatalağzı santrallere taşınacak kömürlerin ise, yol ıslah edilerek Gelik Çatalağzı alternatif yol güzergahından doğrudan santrallere taşınması sağlanmalıdır. 8. Büyük ölçekli madencilik ve sanayinin bulunduğu yerlerde; sıcak veya yağışlı atmosfer koşullarında, havada, yerleşkelerde ve yollarda çok önemli oranda toz ve çamur gibi çevreyi kirletici ortamların oluştuğu yerlerde belediyeler tozla mücadeleye önemli kaynaklar aktarmaktalar. Bu bölgelerdeki belediyelere de, diğer belediyelerle aynı ölçütlere göre gelir aktarılmaktadır. Bu durumdaki belediyelerin bütçesi, olağan hizmetlerin yapılmasına koşut olarak yaşanır temiz bir çevre için gerekli ek harcamalar için yetersiz kalmaktadır. Çünkü kirletici kaynaklar 24 saat hareket halindedir. Tozla mücadelenin de gün boyu her saat sürdürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle sıra dışı maddi kaynak gereksinmesi ortaya çıkmaktadır. b. Termik Santrallerde Zararlı Gaz Emisyonlarına Karşı Öneriler Termik Santrallerde ortaya çıkan zararlı gazların başında Kükürt (SiO2) yer almaktadır. Kükürt gazı kömürün içeriğinde yer almakta; özellikle ısıl işlem sırasında açığa çıkarak havaya karışmaktadır. Bunun yanında, hava içindeki oranı yükseldiğinde, azot gazı (NOx), carbon mono oksit (CO) ve diğer gazların da canlıların sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. Yağmura veya suya karıştığında bitkiler, yemler ve gıdalarla doğaya ve insana geri dönülmez zararları söz konusudur. Termik santral çıkışlı olsun veya olmasın bütün gazların hava içindeki oranı yükseldiğinde zararlı gazdır. Öncelikle hava kalitesini bozmakta; hava içindeki yoğunluk oranına göre insan ve diğer canlıların sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Desülfürizasyon(Kükürtsüzleştirme), DeNOx işlemi: Termik santral bacalarından çıkan zararlı gazların atmosfere karışmasına karşı birçok önlem vardır. Bu önlemlerin en ekonomik olanı kireç taşı kullanılmasıdır. Kireç taşının temini ve işlenmesi kolay, ayrıca kükürt tutma çöktürme başarısı oldukça yüksektir. En yaygın olan yöntemde kimyasal tepkime olayından yararlanılmaktadır. Kireç taşı çözeltisi (CaCO3 +H2O) yanma sonucu kömürün bünyesinden çıkan kükürt gazının havaya karışması önlenmektedir. Kireç çözeltisi ile Kükürt reaksiyona girerek tutulur, CaSO4.2H2O (alçı) olarak çökeltilir. Ancak bu işlemin başarılı şekilde yapılabilmesi için santrallere ek olarak ayrı bir kireç taşı ünitesi, yani ek bir fabrika kurulması gerekir. Birkaç kamyon taş kapasiteli büyücek bir silo; içinde taş kırıcı sistem, öğütücü değirmen, eleme sistemi, besleme bantları, su pompaları, sulu kireç taşı çözelti tankı, susuzlaştırma sistemleri yapılmalıdır. İşlemin özeti; • Yıkayıcı kule (absorber), • Kireçtaşı depolama sistemi, • Kireçtaşı çözeltisi hazırlama sistemi, • Alçıtaşı susuzlaştırma sistemi, • Alçıtaşı depolama sistemi ve • Atıksu arıtma tesisi.. CaCO3(katı) + H2O ®Ca++ + HCO3- + OH- Öğütülmüş kireç taşı ve su ile çözelti, santral kazanından çıkan kükürt gazının akış halinde olduğu absorber kazana pompalanır. 2SO2+ 2H2O + CaCO3 (Kireçtaşi) +1/2O2® CaSO4 .2H2 O(Alçı) + CO2.. Bu örnekte yer alan kireçtaşı ile yapılan kükürt gazı indirgeme işlemi sonucu, %95;dolamittaşı (CaMgCO3) ile işlem yapıldığında ise %99 oranında kükürt gazı absorbe edilerek kükürtsüz veya kükürt oranı çok düşük olanhava bacaya (atmosfere) verilir. Kükürt gazı ise çökertilerek alçı şeklinde kek konsantre olarak dışarı alınır, çimento veya inşaat sanayinin diğer ürünlerinin eldesinde kullanılabilir. Kükürdün havaya karışmasını önleyecek, bunun dışında, kuru veya ıslak birçok yöntem daha vardır. Amonyak kullanılarak, bacaya kireç pompalanarak, su ve hava pompalanarak, deniz suyu pompalanarak kükürt gazı, azot oksitler ve karbon mono oksit gazları absorbe edilebilmekte, veya zararsız gazlara dönüştürülebilmektedir. Teknolojinin ve çevre duyarlılığının ulaştığı noktaya karşın; yapılabilir işlemler, uygulanabilir yöntemler varken maliyetinden kaçınarak havayı kirletmek, insanları ve diğer canlıların solunabilir havasını bozmak kasıttır, cinayettir. Amonyak ilavesiyle yapılan kimyasal işlem sonucunda; 4 NO (azot oksit) + 4 NH3 (amonyak) + O2 (oksijen) → 4 N2 (azot) + 6 H2 O (su) 6 NO2 +8 NH3 → bacadan azot gazı 7 N2 + ve (su buharı) 12 H2 O çıkar. Çates,Elektrik Üretimine Çalışmalıdır; Pandemi sürecinde daha yakından tanık olduğumuz yoksulluk ve açlık bize öğretmiştir ki; bir baba, anne veya hane sorumlusu için en büyük öncelik, ailenin doyurulmasıdır. Zonguldak ve özel olarak Kilimli Bölgesinde tanık olduğumuz yoksulluk, Çates ve buna bağlı olarak madenler çalışmadığında katlanmaktadır. Yaşanan bu açlığı ve yoksulluğu kırmak, insanların kendi emekleriyle bakmakla yükümlü olduğu bireyleri doyurması birincil önceliğimizdir. Bu nedenle, 1948 yılından bu güne soframızı şenlendiren en önemli ekmek teknelerimizden olan Çatekesintisiz olarak çalışmalıdır. Yerli Kömür Kaynakları Kullanan Termik Santrallere Ucuz Kredi Verilmeli: Başlangıçta Çates başlığı altında yer alan incelemede de değinildiği gibi Çates özel sektöre geçtikten sonra çeşitli nedenlerle ve bazı aksilikler veya uygun hammadde temininde çekilen güçlük nedeniyle, tam kapasite çalışma yapamadı. Ancak, bu süreç içinde ne yazık ki, çevreye uyumlu üretim için gerekli yatırımları yapılmadı. Termik santraller ve TTK sahalarında üretim yapan, ççözüm önerileriyle birlikte yayınlanan elinizdeki bu kitapçığın yazımı bittiğinde Çates'in (04.06.2020 tarihinde) çalışmaya başladığı görüldü. Ancak yapılan, gazsızlaştırma işlemi sürdürülebilir bir işlem değildir. Olsa olsa çıkan gaz emisyon değerlerini sınırın altına düşüren, izin almaya yönelik bir işlemdir. Yok sayılacak bir işlem demiyoruz.. Ancak, kireç taşı sistemi ile sülfürsüzleştirmeye göre çok pahalı bir istem olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, yüksek maliyeti gereği gelecek çalışma dönemlerinde sürekli çalıştırılması kuşkuludur. Maliyet sorununu çözebilmek, gaz arıtımını sürekli duruma getirebilmek için yerli kömür kaynakları kullanan termik santrallere ucuz kredi verilmelidir. Teşvik oranı yükseltilmelidir 4. Alım Garantisi Verilmelidir: Corona/Pandemi sürecinde olduğu gibi, elektrik talebine düşüş olduğunda, yerli enerji kaynaklarıyla elektrik üreten santrallere alım garantisi verilmelidir. 5. İthal Kömüre Dayalı Yeni Termik Santral Yapımına İzin Verilmemelidir. Yöremizde, yeni yapılacak herhangi bir santral her türlü çevre ve sağlık sorunları katlayacaktır. Ülkede ve yörede ithal kömüre dayalı yeni termik santral yapımına izin verilmemelidir. c. Denizin ve Deniz Sahilinin Kirletilmesine Son Verilmelidir 1. Çevre bakanlığınca Verilen Sürede Derin Deniz Deşarjı tamamlanmalıdır. Mülkü amirler (Valilik, Kaymakamlıklar, çevre yatırımlarını izlemelidir. 2. Çates'in ve Eren Enerji'nin denize, derelere kül bırakması, başka illerden taşınarak veya santrallerden denize kamyon/mikser, vagonlarla veya pompaj işlemi yoluyla kül dökmeleri yasaklanmalı, dökenler tespit edilerek caydırıcı işlem yapılmalıdır. Denizcilik Müsteşarlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlükleri kıyıların ve gıda kaynağı olan denizi koruma görevini yerine getirmelidirler. d. Ülkemizde ve Bölgemizde Çevreci, Yenilenebilir Enerji Yatırımlarına Ağırlık verilmelidir. Günümüzde tüm dünya toplumları enerji gereksinimleri için; su, dalga, rüzgar, jeotermal ve güneş gibi yenilenebilir, temiz ve yerli olan enerji kaynaklarına yönelmektedirler. Ülkemizin yenilenebilir enerji kaynakları potansiyeli oldukça güçlüdür. Elektrik enerjisinde, kurulmuş mevcut tesisler üretimlerini sürdürürken, yeni enerji yatırımlarında yenilenebilir enerji kaynakları teşvik edilmelidir. Çatalağzı, Muslu ve Kilimli'nin köylerinde 4 bin aile konutta, işyerleri ve sanayi işletmelerinde, seralarda ve ahırlarda ısıtmada/ısınmada kömür kullanmaktadır. Isınma/ısıtma işlemlerinde tüm Zonguldak yöresi mimarisinde güneş enerjisi ve doğalgaz gibi enerji kaynakları kombine sistem olarak bir arada planlanırsa yörede hava kirliliğinde önemli oranda gerileme olacaktır. Ülkemizde, sanayinin çalıştığı olağan dönemlerde yılda yaklaşık 300 milyar kWh (300 TWh) elektrik tüketimi/üretimi yapılmaktadır. Yılda 365 gün, günlük ortalama 7.5 saat güneş ışını alan, her metre karede yıllık, 1.527 kWh elektrik enerjisi potansiyeline sahip olan; 783 bin Km2 coğrafik yüzeye sahip yurdumuz, yaklaşık 190 TWh (trilyon Wat saat/yıl)yıllık güneş enerjisi potansiyeline sahiptir.