Kaçak Maden Ocağında Çalışan İşçilerin Çalışma Koşulları: Zonguldak Örneği... Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programı öğrencisi Yonca Elma'nın bu başlıklı araştırmasına Zonguldak'ta kaçak maden ocağında çalışan 10 işçi katıldı.
Çalışmaya katılan işçilerin 6'sı hem özel madende hem de kaçak madende çalıştığını belirtirken, 4'ü geçimini tamamıyla kaçak madenlerde kazandığı ücretle sağladığını söyledi.
Özel madende çalışan işçilerin kaçak madende de çalışmayı tercih etmelerinin nedeni ücretlerin düşük olması. 42 yaşındaki kaçak maden işçisi durumu şu sözlerle özetledi, "Kaçak maden mecburiyet bizim için. Özelde verilen ücret belli, bari sigorta olsun diyorsun. Nereye gideceksin, nerede çalışacaksın, mecbursun. Yasak demelerine bakmayın! Herkes yapıyor bunu, yapmak zorunda kalıyor açıkçası. Biz de istemeyiz kaçak göçek çalışmayı. İçeri girdiğinde ölsen kimin umurunda! Geriye kalan ne yapacak? Hiçbir şey! Kimi, nereye şikayet edecek? Girmeseydi diyecekler, yasak diyecekler ama girmek zorundaydı demeyecekler."
'KAÇAK MADENDE ÇALIŞMAYA BAŞLAMANIN YAŞI YOKTUR'
Araştırmaya katılan işçilerin 7'si 18 yaşının altındayken kaçak madende çalışmaya başladığını söyledi. İş Kanunu'na göre 18 yaş altı çalışmanın yasak olduğu hatırlatılan çalışmada, işçiler bu durumu "Kaçak madenlerde çalışmaya başlamanın yaşı yoktur" diye açıkladı. Ayrıca mesleğe bu kadar erken başlamalarının sebebi sorulduğunda, işçilerden "babamın yanında mesleği öğrenmek için" veya "maddi yetersizlikten dolayı" yanıtları alındı.
'İŞÇİLER İÇİN KREDİ BORCU SEÇENEK DEĞİL ZORUNLULUK'
Araştırmaya katılan 10 işçiden 9'nun kredi borcu var. Bu durum, "Kaçak madenin, işçiler için seçenek değil mecburiyet olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır" diye değerlendirildi. İşçiler ise ücretlerin düşüklüğüyle ilgili "Biz ücretlerin düşüklüğünü geçtik. Bazen paralarımızı alamadığımız durumlar dahi oluyor, bir şey diyemiyorsun. Ne yapalım" dedi. İşçilerin ücretleri haftalık ya da günlük ödeniyor ve günde 120 ile160 lira arasında kazanıyorlar.
'ONLARIN AĞZINDAN ÇIKAN SÜRE KADAR ÇALIŞACAKSIN'
İşçilerden 6'sı günde 8 saat çalıştığını belirtirken, 4'ü günlük çalışmasının 8 saati geçtiğini söyledi. İşçiler çalışma sürelerinin uzunluğunu "Madene sokan kişilerin ağzından çıkacak olan süre kadar çalışmaya mecbursun" diye açıkladı.
'PATRON YAKALANIRIM DİYE GELMEDİ, DOKTORA KENDİM GİTTİM'
İşçilerin hepsi daha önce iş kazası geçirdiğini aktarırken, işverenlerin yakalanma korkusuyla bir şey yapmadığını belirtti. 41 yaşındaki maden işçisi başından geçen kazayı anlattı,"Madene bizi almaya bile gelmedi. Taksi çağırdım, doktora kendim gittim. (Patron) Neymiş yakalanırmış. 'Nerede oldu?' derlerse bir şey söylemeyecekmişim. Kaçak maden adı üstünde,isim vermek yok."
'DAHA ÖNCE SENDİKANIN NE OLDUĞUNU BİLMİYORDUM'
İşçilerden 7'si evli ve çocuk sahibi. Hem özelde hem kaçak madende çalışan 6 işçinin sigortası varken, sadece kaçak madende çalışan işçilerin sigortası yok. Özelde çalışan işçiler ise sendikaya yeni üye olduklarını belirterek, "Daha önceden sendikanın ne olduğunu bilmiyordum" dediler.
'İŞSİZLİK VE YOKSULLUK KAÇAK MADENDE ÇALIŞMA NEDENİ'
Yonca Elma, Çalışma Ortamı Dergisi'nde kaleme aldığı yazısında araştırmasıyla ilgili şu değerlendirmede bulundu, "Bu kişiler, ücret, sendikal ve sosyal haklar, işçi sağlığı ve güvenliği gibi konularda dezavantajlı durumdadırlar. Havzadaki iş ilanlarındaki azalış, borçlanmanın artması, işsizlik ve yoksulluk da kaçak madenlerde çalışmanın başlıca nedenleridir. Bu noktada onları kaçak maden ocaklarına girmeye mecbur eden yoksullukla mücadele yolları bulunmalıdır. Alternatif iş olanakları sunulmalı ve Zonguldak ilinde işçilerin istihdamını arttıracak yeni ekonomi politikaları uygulanmalıdır... Böylece kaçak madene girmek zorunda kalan insanların bu mecburiyetleri ortadan kalkabilir. Kaçak madenlerin denetimi konusunda ise denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ve caydırıcı uygulamaların arttırılması gerekmektedir."
