Zonguldak’ta kıyı isimleri ve anlamları

İnağzı, İncivez, İnkumu...
"İn" kelimesi ne anlamında kullanılmıştır?
Bu üç yerleşim yerimize bakıldığında ortak noktaları, bir bayırın ardından gelmeleri...
"İn" kelimesi her ne kadar "Mağara" anlamına gelse de Türkçe`de "derin,aşağı doğru oyuk, yamaç." anlamına da geliyor. Ama mağara ilaha aşağı doğru olması gerekmiyor. Özelikle bölgemizde su yollarının oluşturduğu oyuklar yukarı doğru mağaralar oluşturmuştur ve oldukça uzundur. "İn" kelimesi uzunluk anlamına uymuyor. Ayrıca 7 büyük Mağara adı veya etrafında ki yerleşim yerlerinin isminde "in" yoktur.
Kaldı ki bu kelimelerin mağara değilde bir yamaç ardından gelen yerler olarak kullanıldığını sonraki takılarından anlayabiliriz.
İnkumu ;yamacın aşağısında ki kum.
İncivez; yamacın aşağısında "Cevüzlük" "İn-cevüz"... İncivez yerleşke olmadan önce oldukça yamaç bir yerdi.
İnağzı; yamacın arkasından gelen küçük koy veya ağız.

Aslında bildiğim kadarı ile bu üç "in" ile başlayan yerleşke`de, sadece bir tanesinde mağara var. İnağzı`nda.
Ama İncivez ve İnkumu`nda mağara yok. Lakin; İnkumu`nun mağara anlamında olduğunu düşündürmeyecek kadar sahil kenarında bulunan bir tepenin altında ki oyuk olması böyle şüphe uyandırıyor..
Ben, gençliğimde buranın ismini hep buna bağlardım. Ama daha 1950 yıllarına kadar burada yerleşke yok ve Bartınlıların, Bartın`dan doğru söyledikleri yer olması dolayısı ile "dik yamaçların arkasında ki sahil" anlamında kullandıkları "İnkumu" ismi, bana daha mantıklı geliyor.

Sahillerimizde ki"Ağız" Kelimesi ile Biten Yerler.

Köseağzı, Çavuşağzı, Danaağzı, Değirmenağzı, İnağzı, Alacaağzı, Ömerağzı, Küçükağız (Çates Liman) Çatalağzı (Kaz Köy sahili veya Büyükağız, Eren Liman)

Ereğli-Çatalağzı arasında coğrafi olarak özelik taşıyan ve modern limanlar olmadığı zamanlarda sandalların sahillere rahatlıkla çıkabildiği küçük koylara "ağız" olarak hitap edilmiş. Aslında ağız olan Ilıksu`nun ismi ise burada bulunan sıcak su kaynağından geldiği için kullanılmamış. Zaten bu bölgede ki sahillerin eski antik adları Oxinas, yılan kıvrımı anlamındadır
Çatalağzı`ndan, Bartın Tarlaağzı`na kadar sahiller hep açık sahillerdir. Dolayısı ile ağız kullanılmamış.
Kilimli tarafında ki sahile Alacaağzı konmuş. Zira eski iskelenin olduğu yer.
Mesela Göçükaltı adını "kayan topraktan alır" ama sahili "ağız" değildir.
Göbü sahiline "ağız" dememişler.Eski yerleşim yeri iç kısımdadır. Göbü`nün iki anlamı var.Biri bazlama ekmeği adı diğeri ise yolu olmayan yer.
İlk Türkali Köyü, iç kısımda.Zaten ağız seklinde değildir.
Bir de "önü ve arkası" takıları var. Hisarönü veya Hisararkası gibi.
Biri eski yerleşim yeri Kilimli`ye göre "kalenin arkası" anlamında.Zira Kilimli ile bu sahil arasında kalan burunda eskiden bir kale olduğu bilinir. Filyos`ta ise Hisar önü ,Kale önü. Akropol yani kalenin olduğu yerin arka kısmı Filyos nehri tarafında "Nekropol" vardır. Mezarlık. Mezarlık arka kısım olmalı..Dolayısı ile kaleye göre ön taraf şu anki yerleşim yeri oluyor.Osmanlı`da adı yine Hisarönü idi.
Güzelcehisar, kalenin en güzel yeri.
Saz Köy Sahili; Filyos sazlığından gelen bir yerleşke ismi, sahile de bu ad verilmiş.
Aslında Mugada Sahili`de bir koy gibidir ama buranın ismi antik bir isim olduğu için öylece kalmış. Türkler bu bölgeye geldikten sonra bazı eski yer adlarını değiştirmemiş, Türkçe ve bölge şivesi ile söylemiştir. Tefen veya Filyos gibi.
Görüldüğü gibi; hem yer isimlerinde ön tarafta bulunan "in" takısı hem de sonda bulunan "ağız" takısı veya "önü, arkası" takısı, bir sonraki yeri işaret ediyor.
Tarlaağzı`da "tarladan sonra küçük koy olan bir sahil" anlamında.
Ömerağzı`nda ki "Ömer"ise; hayat, canlılık anlamında.Muhtemelen Osmanlı yerleşkesi olan Çatalağzı`nın Doğancılar Mahallesi`nden bahsediyor. Ömer 2. Halifemizin ismi olmakla birlikte, Arapça ve Osmanlıca da kelime anlamı olarak "canlılık" olarak kullanılıyor.
Köse, Kösseh`ten geliyor. Antik bir isim.Türk yerleşiminden sonra "ağız" takısı eklenmiş. Köseağzı olmuş
Değirmenağzı`nı söylememe gerek yok sanırım.
Adının önünde sanki herhangi bir takı olmadığını düşünsek de Kapuz; içine girilemeyecek kadar ormanlık alan anlamında. Ona da "Orta Kapuz Sahili " diyoruz.
Koz`da "ceviz" anlamında; Kozlu`da böylelikle cevizlik oluyor.Yani bir zamanlar bu bölgede ceviz ağaçlarının olduğunun da kanıtı.Kömür ile alakalı bir isim değil. Yakındaki tepelerde, yani İncivez`in de "İncevüz" olduğunu gösteriyor.
Zaten eski yerleşim yeri "Kozlu" daha iç kısımda. Kozlu Köyü çok arkadadır.Kozcağız`da olduğu gibi.
Daha yazacaklarım vardı ama yazı yine uzayacak,bir daha ki sefere.
Bir sonrakinde, Zonguldak`ın yerleşkelerinde "Gün" isimlerini yazarım.

Hayati YILMAZ
Zonguldak Nostalji