TTK (Türkiye Taşkömürü Kurumu) Genel Müdürü Kazım Eroğlu'nun konuya gösterdiği hassasiyeti ile kamuoyunda, Müdür evi olarak bilinen Üzülmez'deki tarihi bina müze olarak kentimize kazandırıldı. Müzeye, yapılan bir anket sonucunda "Karaelmas Maden Şehitleri Müzesi" ismi verildi. 30 Aralık 2020 günü açılışı gerçekleştirilecek...
Yapının tarihsel sürecini tarih araştırmacı-yazarı Erol Çatma yazdı. Arşiv ve belgeden ayrı geçmiş zamanda bölgede yaşayan tarihin canlı tanıklarından bilgi ve fotoğraf temin edildi. Bazı bilgilere Alaaddin Kara'nın İlhan Şiram'la kurduğu temas sayesinde gerçekleşti.
Karaelmas Madden Şehitleri Müzesi oluşturma sürecinde, tarihi bilgi ve objeler konusunda tarih araştırmacı danışman Ekrem Murat Zaman'nın çalışmalarının da büyük önemi var.
TTK İnşaat Emlak Daire Başkanlığı ve sorumlu müdürü Özlem Aytaç... Müze sorumlusu Ertan Dinçer...
Bu isimler haricinde müzenin kurulmasında emeği geçen onlarca isim var. Hepsine kent tarihi ve hafızası adına ayrı-ayrı teşekkür ediyoruz...
Müdür Evi 63 Ocağının Ankara'ya devredilmesinden sonra Ankara Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından gönderilen bir plan üzerine işçi koğuşu olarak yapıldığını, okul ve kimsesiz çocuklar yurdu olarak kullanıldığını biliyoruz.
Kok Fabrikasının inşaat mühendislerinden İsmail Şiram'ın oğlu İlhan Şiram Müdür evinde kalan müdürler ve Müdür evi önünde çekilmiş fotoğraf hakkında bilgiler verdi:
"Müdür evinde oturduklarını bildiğim müdürlerin isimleri şunlardır:
Nezihi Berkkam
Bedrettin Sarp
Apturrahman Aydın
Tacettin Ataman
Cafer Zadil..."
"Bu evin önündeki bahçede toplanmış bir mühendisler/memurlar gurubu hatıra fotoğrafında: En sağda oturan ve objektife bakan gözlüklü kişi rahmetli babam İsmail Şiram.. Ortada, yerde oturan Tevfik Ayyıldız. Onun yanında oğlu Bora... Bora'nın elinde -yanılmıyorsam- bir fotoğraf makinesi var. Tevfik Ayyıldız'ın arkasında koltukta oturan gözlüklü kimse Cemal Birön. Tam binanın köşesine rastlayan ve silik çıkmış olan kimse - yanılmıyorsam - Kok Fabrikası Müdürü Haydar Sonbay...
Bu fotoğraftakilerden sadece Bora Ayyıldız'ın hayatta olduğunu sanıyorum. Birkaç ay önce ssosyaal medyada bir yorumu vardı. Fotoğraftakinin o olduğunu biliyorum ama onu görmüşlüğüm galiba yok veya hiç hatırlamıyorum. Galiba ilkokulda Melih ağabeyimle aynı sınıftaydı. Bu fotoğraftaki tek çocuk olmasından ben onların bu evde oturuyor olmaları gerektiği sonucunu çıkarıyorum ve bildiğim kadarıyla Tevfik Ayyıldız da bölge müdürü idi. Melih ağabeyimle konuştum, o ise bölge müdürü olduğundan emin değil. Yazık ki bu fotoğrafın üzerinde tarih kaydı yok. Ben, 1940'ların ikinci yarısı olduğunu tahmin ediyorum. Arka planda görülen beyaz (kireç) boyalı parmaklıklar ahşaptır. Eskiden Üzülmez'deki bütün parmaklık ve korkuluklar ahşaptandı, her bahar elden geçirilip onarılır ve kireç ile beyaza boyanırdı. Nüfus arttıkça çocuklar bu parmaklıkları söküp söküp eğlence için (kılıç, kayak vs) kullanmaya başlayınca, bunlarla başa çıkılamadı ve Üzülmez'deki bütün parmaklıklar beton yapıldı."
İLHAN ŞİRAM KİMDİR?
İlhan Şiram, 1943 yılında Zonguldak Üzülmez'de doğdu. 1954 yılında Üzülmez İlkokulunu, 1960 yılında Mehmet Çelikel Lisesi'ni bitirdi. 1960-1961 yılları arasında üzülmez Plan Bürosunda Çalıştı. 1965 yılında İ.T.Ü.T.O. Kimya Bölümü'nü bitirdikten sonra bir yıl Üzülmez Kok Fabrikası Kimya Laboratuvarı'nda kimya mühendisi olarak çalıştı..2006 yılında Gebze Dil ovası'nda BASF-Sümerbank Türk Kimya Sanayinden emekli oldu. Evli ve iki çocuk babası olup, halen İstanbul'da yaşıyor.
Üzülmez Kok Fabrikası İş bankası tarafından Maden Kömür İşleri T.A.Ş (Türkiş) kuruluşu olarak 15 Ağustos 1934 de 63 nolu ocak baca ağzında Başbakan İsmet İnönü tarafından temeli atıldı. Fabrikanın açılışı 6 Ekim 1935 tarihinde İktisat Bakanı Celal Bayar tarafından yapılmıştır.
İlhan Şiram, Kok Fabrikasının inşaat mühendislerinden İsmail Şiram'ın oğludur. İsmail Şıram, Kok fabrikasının yapım aşamasını tüm detaylarıyla fotoğraflayarak günümüze önemli belgeler bırakmıştır. Kok fabrikasına ve Üzülmez Bölgesine ait fotoğrafları ilk olma özelliğini taşır. Ulusal Kurtuluş Savaşından yeni çıkmış Genç Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk sanayi fabrikası olan kok fabrikası, zamanın en iyi teknolojisi ile yapılmış olup, yapımı çok kısa bir sürede gerçekleşmiştir. Benzolden yağ çeşitlerine, naftalinden briket kömürüne kadar 32 çeşit mal üreterek, kömür sanayi ile birlikte yetmişli yıllara kadar sanayideki öncü görevini sürdürmüştür.
