Raif TOKEL – Kdz.Ereğli Belediyesi Başkanlık Danışmanı ^(*)

Bağımsızlığını savaşarak kazanan  uluslar,  mücadele sürecinde yaşanan  olayları tarihe  kazıyıp, geleceğe taşımak  için anma günleri adı altında bir dizi etkinlik düzenler. Her yıl düzenlenen bu etkinliklerin en görkemlisi “yüzüncü yıl” kutlamalarıdır…

Ülkemizde de bağımsızlık uğruna verilen savaşımda “Ulusal Bağımsızlık Savaşı’nın başlaması”  ve  “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışı” ile ilgili törenlerin  yüzüncü yıl-larını  ulusça kutlayarak,  bir asırlık geçmişin  izlerini sorgulamadan  pekiştirmeye çalıştık...

Bu sürecin çok önemli halkalarından biri de  “Alemdar Olayı” sözüyle tarihe geçen Alemdar Römorkörü ile mürettebatının   savaş yıllarında verdiği hizmetlerdir.

Tarihi,  yaşanan olayların koşullarında değerlendi- re- me- yip “Alemdar Olayı”nı çok önemli saymayanlara en  güzel yanıt, Sayın Dr.Erol MÜTECİMLER’in “Kaçırılarak Anadolu Donanması’na katılan Anadolu’daki bu küçük gemilerden biri’si de Alemdar’dır. Bu gemi İstanbul’dan kaçırıldıktan sonra güçlü savaş gemilerinin yapabileceği işleri yapmış; olmazları gerçekleştirmiştir⁽¹⁾.” sözleridir.

Ve Alemdar Olayı

I.Paylaşım  Savaşı  sürecinde  08.11.1914 tarihinde el konularak Osmanlı Devleti Seyr-i Sefain İdaresi filosuna katılan Alemdar Römorkörü, söz  konusu savaşta İtilaf Devletleri’nin denetimindeydi…

Bu olumsuz durum  karşısında Alemdar Römorkörü’nün  yurtsever  görevlileri, Ulusal Bağımsızlık  Savaşı  yıllarında Kuvayı Milliye’ye  yardım  etmek amacıyla, 23.01.1921 gecesi İstanbul  Kuruçeşme kıyısında bulunan Alemdar Römorkörü’nü kaçırıp,  24.01.1921günü Kdz.Ereğli’ye getirmesiyle başlayan ilişki;

Alemdar Römorkörü’nün, Kdz.Ereğli açıklarında Fransa donanmasına ait “C-27” adlı hücumbot tarafından yakalanıp (27. 01.1921);  mürettebatının tutsak edilmesi; silahlı çatışma sonucu  mürettebatın    Alemdar Römorkörü’nü  ele geçirerek Fransız askerlerini tutsak etme-si; Fransa’nın, Alemdar Römorkörü ile tutsak edilen askerlerini istemesini içeren tehdit  içerikli  notasını, Ereğli halkının  kabul etmemesi gibi tarihsel olaylar  ve bu olayların siyasal sonuçları⁽²⁾  “Alemdar Olayı”nın Kdz.Ereğli  ile özdeşleşmesinin belgeye dayalı kanıtlarıdır.

Yıllardır anma  töreni adı altında düzenlenen toplantılarda dile getirilen  “Alemdar Olayı”nı  kalıcı  bir eserle taçlandırmayı amaçlayan projeye 10.11.2004 tarihinde Belediye Başkanı Sayın Halil POSBIYIK’ın girişimleri sonucu  “Gazi Alemdar Gemisi Yaptırma ve Yaşatma Derneği”  kurulmasıyla başlanmış;  28.10.2005 tarihinde   kentin  sahipleri  ve sakinlerinden  oluşan  birlikteliğin sağlanmasıyla  “Alemdar Römorkörü” yeniden yaratılıp;  “müze gemi” olarak 08.08.2008 tarihinde  hizmete açılmıştır.

Alemdar Gemisi Müzesi

Müftü Mahallesi, Atatürk Bulvarı, 18 Haziran Parkı adresinde toplam 2750 metrekarelik kıyı dolgu alanına yerleştirilen Alemdar Gemisi Müzesi (330 m²)  “danışma birimi (87m²)”, “tuvalet (50m²)” ve oldukça özenli bir çalışmayı içeren çevresiyle  küçük bir kültür parkı özelliği taşır.

“İstanbul Deniz Müzesi Müdürlüğü” ile “İstanbul Tersanesi Müdürlüğü”nden sağ-lanan dokümanların  ışığında,  tarihi Alemdar Römorkörü  adlı teknenin genel yapısının birebir örneğinin yapılması yanında,  müze amaçlı kullanımına göre İstanbul Tersanesi Müdürlüğü teknik elemanlarınca  çizilen renevasyon  projesi⁽³⁾ biri dış mekan, diğeri iç mekan  olmak üzere iki farklı düzenlemeyi içerir.  

Güverte(açık köprü, köprü üstü , üst  güverte, baş güverte, kıç güverteden oluşan dış mekanda teknenin sevk ve yönetimiyle ilgili  kumanda bölümü, dümen evi, harita ka-marası, tahliye filikaları,  ziyaretçi girişi ve çıkış kapısı (lumbarağzı), çapa ve  ırgatlar  bulunur.

“Yaşam   mahalli” ve  ambar bölümleri” gibi alanlardan oluşan  iç  mekanın  sancak tarafında   “kaptan kamarası”,  “personel kamarası”, “lavabo ve tuvaletler”;  iskele tarafın-da  “mutfak”, “zabitan salonu”, “kuru erzak deposu”, “ambar ve porsun ambarı ” adlı yaşam ve kullanım  odaları yanında;

Ulusal Bağımsızlık Savaşı’nın ilk deniz şehidinin adı verildiği  “Serdümen Recep Kahya Salonu”, “Çarkçıbaşı Kadıköylü Osman Efendi Salonu”, “Süvari İsmail Hakkı Kaptan Salonu”,  “Kaptan  Mustafa  Nail Ercivelek Salonu” gibi “sergileme”, “toplantı” ve “gösterim” türü etkinliklerin yapıldığı  hizmet üniteleri vardı

Alemdar Gemisi Müzesi seksiyonlarda:

-Atatürk Köşesi’ni oluşturan fotoğraf, tablo ve diğer yazılı ve görsel dokümanlar;

-Alemdar  Römorkörü mürettebatı canlandırmaları, fotoğraflı bilgi panoları taşınır nitelikteki eşyalar, objeler, efemera türü  değerler, belge değeri olan yazılı ve görsel dokü-manlar, haritalar ve konuyla ilgili kitaplar ile  sureli yayınlar, lisans ve yüksek lisans  tez-leri, sempozyum sunumları ve konuyla ilgili araştırma yazıları, denizcilik tarihi, savaş ge-mileri ve deniz savaşlarına ait  camlı ve çerçeveli tablolar, savaş gemileri ve denizcilikle ilgili eşya  ve obje maketleri sergilenmektedir.

-Ayrıca Kdz.Ereğli Belediyesi’nce  2012 yılında “hizmet binası” adıyla yapılan  “depo”, “andaç standı”, “personel odası” gibi  bölmelerden  oluşan “Danışma Birimi”nde  görevli  "Gazi Alemdar Gemisi Yaptırma ve Yaşatma Derneği” yetkililerince gönüllü  rehberlik hizmeti verilmektedir.

Belediye Başkanı Sayın Halil POSBIYIK’ın öneri ve talimatlarıyla düzenlenecek olan “100 Yılın Işığında Karadeniz Ereğli  Sempozyumu” adlı  etkinliğin odağı bir asırlık  “Alemdar Römorkörü”  olduğundan;

Yapılacak  ilk işin, “Gazi Alemdar Müzesi” adıyla anılan tekneye “müze kimliği” kazandırmak olduğu gerçeğinden  hareketle, bizzat  hazırladığım  dosya⁽⁴⁾ 17.02.2020/440 Tarih/Sayılı yazımız  ekinde Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB)  Kültür Varlıkları Ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne,  16.03.2020/ 859 Tarih/Sayılı yazımız ekinde de Kdz.Ereğli Kaymakamlığı Müze Müdürlüğü’ne  sunulmasıyla, hukuken ve resmen müze kimliği kazanması sağlanan   Alemdar Gemisi Müzesi’nin bakımı ve yönetimi Kdz.Ereğli Belediye Başkanlığı sorumluğunda yürütülmektedir.

Açıldığı tarihten  itibaren yoğun bir ilgi gören, pazartesi günü  hariç her gün  “10.⁰⁰  - 12.³⁰”  ve  “14.⁰⁰  - 17.³⁰”  saatlerinde  ziyarete açık olan müzede, ziyaretler ve yapılan etkinlikler Kdz.Ereğli Belediyesi’nin  kültür hizmeti olup,  ücretsizdir.

DİPNOTLAR:

 -

⁽¹⁾ Kurtuluş Savaşı’na Denizden Gelen Destek, Erol MÜTERCİMLER, İstanbul.1992,  s: 170  

⁽²⁾ Kdz.Ereğli halkının  işgale karşı direnme ve mücadele kararlılığı karşısında Fransa görüşme talebinde bulunarak; isteklerinde vazgeçtiği gibi Ulusal Bağımsızlık Savaşı’nı yürüten Ankara Hükümeti’ni tanımak zorunda kaldı.

⁽³⁾ Karadeniz’de Bir Destan Gazi Alemdar Gemisi, Türker ERTÜRK, İstanbul, 2008, s :97

⁽⁴⁾ Bir Müze Gemi Gazi Alemdar, Ulusal Bağımsızlık Savaşı’ndan Armağan, Raif TOKEL,Kdz.Ereğli,2020, s:80

 SÖZLÜK 

Andaç: Hediyelik eşya

Efermera:  Gündelik yaşama ait  kısa ömürlü küçük ve geçici belgeleri ifade eden bir tanım

Irgat : Gemiyi yanaştırmada, karaya çekmede kullanılan halatları dolayan  düzenek

Lumbarağzı: Gemilerin giriş-çıkış yapılan yeri

Osmanlı Devleti Seyr-i Sefain İdaresi: Osmanlı Devleti Deniz Yolları Yönetimi

Porsun Ambarı: Gemicilikle ilgili alet, malzeme ve diğer malzemelerin muhafaza edildiği ambar.

Renevasyon: Eski bir yapıda yıkılmış, bozulmuş olan bölümleri aslına uygun bir biçimde onarma, bir yapının belirli bölümlerini yenileştirerek koruma

Zabitan:  Küçük tonajlı gemilerde seyir ve liman nöbeti  tutan, yükleme ve boşaltma işlemlerinin denetimi, kontrolü ve gemi güvenliği görevlerini gemi kaptanına karşı sorumlu olarak yapan kişi eden kişidir.

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

1-Alemdar Geliyor, Tahsin AYGÜN, Ankara,1962

 2-Karadeniz’de Bir Destan Gazi Alemdar Gemisi, Türker ERTÜRK, İstanbul, 2008

 3- Kurtuluş Savaşı’na Denizden Gelen Destek, Erol MÜTERCİMLER, İstanbul.1992

 4-Milli Mücadele’de Zonguldak Sancağı (Zonguldak, Bartın, Karabük), Ali SARIKOYUNCU,Ankara.2009

----------------------------------------------------------------------------------------

^(*) Raif TOKEL, ÇEKÜL Vakfı Temsilcisi

e-ileti: raiftokel@yahoo.com.tr, Telefon: 0 533 749 81 49, 0 372 333 12 54