Bu yazımda size, okuduğum bir kitaptan bahsedeceğim...
Kitabın adı 'Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı'.
Everest Yayınları'nda 3. baskı olarak yayınlanmış; yazarı Sevan Nişanyan.
Kitap, kullandığımız kelimelerin tarihsel süreçteki varoluş ve değişiminden bahsediyor.
Yazar, kitabının kapağında şöyle bir tümceye yer vermiş:
"Böyle inanılmaz bir kültür sentezinin, yeryüzünde başka bir örneği acaba var mıdır?"
Ülkemizin, Asya ve Avrupa arasında 'Geçiş Köprüsü' olması, birçok medeniyetin bu topraklarda kalıcı izler bırakmasının yanında; kullandığımız kelimeler konusunda da ilginç sürprizler göreceksiniz.
Örneğin:
Kullandığımız sözcüklerin inanılmaz bir tarihi var. Türk dilinin bilinen geçmişi bin 300 yıllık. Oysa bugün kullandığımız bazı kelimelerin kökeni ve daha binlerce yıl öncesine dayanıyor.
'Üvendire' ve 'Evlek' gibi iki kadim Anadolu sözcüğüne, 2 bin 800 yıl önce yaşamış olan Homeros'un destanlarında rastlıyoruz.
'Aferin' deyimi, Zerdüşt dininin 3 bin yıllık kutsal metinlerinde 'seni seviyorum' anlamıyla karşımıza çıkıyor.
3 bin küsur yıl önce Fenikelilerin, kendi alfabelerinin ilk harfine verdikleri 'Elif' adı ise; 21. yüzyıl Türkiye'sinde bir kadın ismi olarak yaşamaya devam ediyor.
Alfabeyi icat eden Fenikeliler, bugün kullandığımız alfa, beta, gama, delta gibi Yunan alfabesinin ilk dört harfini; 'öküz' anlamına gelen alef (a), 'ev' anlamına gelen bet (b), 'cirit sopası' anlamına gelen gmel (g), 'kapı' anlamına gelen daleth (d) olarak kullanmışlar.
Bir başka ilginçlik de şu:
Hz Muhammed'den 300 yıl önce ortaya çıkan Arap alfabesi, bugünkü Süryanicenin atası olan Aramice'den esinlenmiş. Arami alfabesi nereden geliyor dersiniz? Tabii ki Fenike'den. Arapça harf isimlerinin elif, ba, cim, dal olması da bu yüzden.
Okuyunca çok başka ilginçliklere de rastlayacaksınız. Örneğin; hep Türkçe başka dillerden alacak değil ya, Türkçeden başka dillere geçmiş kelimeler de var.
'Bergamut' ya da 'Bergamot', 'armud' olarak Farsçadan bize, bizden 'beg armudu' (bildiğimiz Mustafabey armudu) olarak 16. yüzyılda İtalyancaya, oradan 'bergometto' halini alıp, 'bergamette' olarak Fransızcaya girip, 19. yüzyılda 'bergamot' olarak bize geri dönmüş.
Yazar, birbiriyle ilgisiz gibi görünen kelime çiftlerini ele alıp, aralarındaki akrabalık ilişkilerini de gündeme getiriyor.
Kitapta yaklaşık bin kelimenin öyküsü var.
Bence bu kitap, adeta 'Kelimelerin Seyir Defteri'...
Ayrıca kitabın sonunda, dünya diller tarihi ile ilgili bir bölüm de yer almış. Kısacası, okumaktan hoşnut olacağınıza inanıyorum.
[*] [*] [*] [*]
Kitabı okuduğumda heyecanlandım biraz...
Şöyle ki:
Kelimeler bu kadar dolaşmışsa, onu konuşan insanlar da epeyce içiçe geçmiş ve coğrafik anlamda mesafeler kat etmiştir herhalde. Hem de binlerce yılla ifade edilecek zaman sürecinde.
Mesela Anadolu yaşayanları için yapılan bir gen araştırmasında, Vikinglerin genlerine rastlanıyorsa; yüzde 10'u bile orta Asya kökenli değilse, heyecanlanmamak mümkün mü?
Bakmayın siz insanları kalıplara sokmaya çalışanlara...
Milliyetçilik, ümmetçilik, siyaset, siyasi duruş, siyah-sarı-beyaz derili gibi sınıflandırmalara...
Bu alanda yapılan bilimsel değerlendirmeleri okursak, şunu görebiliriz: İnsanlık alemi, bir bütündür. Birbirini etkileyerek, birbirinden etkilenerek; şahane bir tablo oluşturmuştur.
Anadolu'da kullanılan bir halı-kilim desenini Kızılderililerin çadırında bulabiliyoruz.
Bugün kullandığımız bir kelimenin, zaman ve mekan olarak olarak çok farklı bir kökenden geldiğini görebiliyoruz.
İşte o zaman yukarıdaki kriterlerin ne kadar anlamsız olduğunu anlıyorsunuz.
Kısacası; aslında İnsanlık alemi birdir, bütündür. Bunların bir kısmını da yok sayıp, yok etmeye kalkışmak; akla da, vicdana da aykırıdır.
Tam tersine 'biz' kavramını ülkeler ve dünyalar ölçeğinde kabullenmek, var olan ve olacak problemleri anlamsız kılar.
Pek de umudum yok ama bu anlayışı hakim kıldığımızda; üzerinde yaşadığımız toprakların, bitki-nebatın, buğday, meyve ve bütün gıdanın ülkedeki ve dünyadaki toprakları üzerindeki tüm yaşayanlara ebediyen yeteceğini göreceksiniz.
Neyse...
Bu çerçevede, size bir kitap tanıtımı yapmış oldum.
Dilerim beğenirsiniz...
