“Yıkmak, insanlara yapmak gibi kıymet mi verir?

Emin ol, onu en çolpa herifler de becerir.

Sade sen gösteriver “işte budur kubbe” diye,

İki ırgatla iner şimdi Süleymaniye…

Ama “gel kaldıralım” dendi mi, heyhât, o zaman,

Bir Süleyman daha lazım, yeniden bir de Sinan…”

Mehmet Akif Ersoy: 1873-1936

   Mahdut Mesuliyetli Ereğli Kömür İşletmeleri Müessesesi Umum Müdürlüğü (EKİ) yönetimi 1940’lı yıllarda çalışanlarının bireysel (lojman, hizmet evi), toplumsal (park, çocuk oyun bahçesi, plaj), tecimsel (ekonoma), kültürel (sinema salonu) ve sportif (spor alanları/spor tesisleri) amaçlı gereksinimlerini karşılayan projeleri uygularken; çalışanlarının ilköğretim çağındaki çocuklarını da unutmamıştır…

   “EKİ Zonguldak Yayla Özel İlkokulu”, “EKİ Üzülmez Özel İlkokulu”, “EKİ Kilimli Özel İlkokulu”, “EKİ Gelik Özel İlkokulu”, “EKİ Kozlu Kılıç Özel İlkokulu”, “EKİ Kandilli Özel İlkokulu” adlı yapıların her biri dönemim mimari özelliklerini taşımasına karşın; bunlar arasında, sadece biri “EKİ Kozlu Kılıç Özel İlkokulu” adlı yapı, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Zonguldak Temsilcisi mimar Turhan Demirtaş’ın 16.07.2010/2010-045 Tarih/Sayılı “Tescil Talebi” konulu yazısıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB) Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 15.02.2012/211 Tarih/Sayılı Kararlarıyla “Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescil edilmiştir.

   Projeleriyle Zonguldak coğrafyasına imzasını atan mimar Seyfi Arkan’ın⁽¹⁾ ayakta kalabilen yapıtlarından biri olan ve 1947 yılında hizmete sunulan yapının bir mimari değer olduğu ancak 63 yıl(!) sonra anlaşılmış (2010); yapı, 65 yaşında taşınmaz kültür varlığı olarak hukuksal statü kazanmış (2012); ama, kazandığı statünün gereği bugüne dek yapılmamıştır…

   Ülkemizde konuyla ilgili yasal prosedüre göre, taşınmaz kültür varlığı olarak tescil e-dilen mimari değerlerin kültür mirası olarak korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının olmazsa olmaz koşulu “rölöve, restorasyon, restitüsyon, statik, mekanik, elektrik” projelerinin hazırlanıp, ilgili koruma kurulunun onayı alındıktan sonra adı geçen teknik projelerin uygulanmasıdır.

   KTB Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 15.02.2012/211 Tarih/Sayılı Kararlarıyla “Taşınmaz Kültür Varlığı” olarak tescil edilen bu mimari değer için arada geçen beş yıllık sürede ilgili kurum ve kuruluşlarca gerekli çalışmaların yapılmaması yanında;

   - Arazinin yapısından kaynaklanan “heyelan” ve yeraltı maden üretimiyle ortaya çıkan “tasman” gibi yer hareketlerinin doğurduğu ve doğuracağı olumsuzluklar karşısında gerekli önlemlerin alınmaması;

   - Kozlu Belediyesi’nce yaptırılan 2000 ve 2004 yıllarına ait imar planlarında “heyelan” ve “tasman” tehdidi altında bulunan alanların geniş tutulması aşağıda belirtiğim senaryonun oluşmasına yol açtığı gibi tescil kararının kaldırılması için uydurulan bir “bahane” olmuştur.

   Bu fırsatı(!) değerlendiren Zonguldak İl Milli Eğitim Müdürlüğü, 10.04.2017/4860780 Tarih/Sayılı yazılarıyla KTB Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na yaptığı başvuruda “tescilli Kılıç İlkokulu binasının mevcut durumunu değerlendirilmesi ve tescil kararının kaldırılması” talebinde bulunurken;

   Zonguldak İl Genel Meclisi’ne gönderdiği 13.07.2017/10745829 Tarih/Sayılı yazısında yer alan “Kozlu İlçesi Kılıç İlkokulu’nun zeminindeki hareketlilik nedeni ile eğitim öğretim yapılamadığı, okulun yan tarafında bulunan mülkiyeti TTK' ya ait ‘296’ ada, ‘3’ parselde kayıtlı ‘1.316,39’ metrekare yüzölçümlü alana beş derslik prefabrik okul yapılması” konulu maddi temeli tartışmaya açık önerisi de, sözünü ettiğim bahanenin somut kanıtı olup; adı geçen mimari değerin, varlık olarak sonlandırılacağının işaretidir.

   Akıbetin bu biçimde noktalanmaması için yapı hakkında KTB Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nca alınan taşınmaz kültür varlığıyla ilgili 15.02.2012/211 Tarih/Sayılı tescil kararının kaldırılmaması doğrultusunda girişimlerde bulunulmalıdır.

   Çünkü “Kozlu Kılıç Mahallesi EKİ Hizmet Evleri Sitesi”, mimar Seyfi ARKAN imzasını taşıyan teknik projelerle Cumhuriyet Dönemi’nde kurulmuş özel ve özelliği olan örnek bir yerleşim bölgesidir.

AÇIKLAMALAR:

Bahane: Bir şeyin gerçek sebebi gizlenerek ileri sürülen sözde sebep.

Bahane Aramak: Bir şey yapmamak içim sebep aramak.

Bahane Bulmak/Bahane Etmek: Her hangi bir şeyi sebep olarak ileri sürmek.

Çolpa: Beceriksiz, eli işe yakışmayan, acemi, bön, beceriksiz, âciz, zavallı.

Ekonoma: Kentlerden uzaktaki işyerlerinde açılan, İşçilere veya bunların ailelerine ekonomik anlamda yiyecek, içecek, giyecek ve yakacak gibi zorunlu gereksinim maddeleri satan satış yerleri olup; EKİ Genel Müdürlüğü’ne ait Kozlu Kılıç, Kozlu Domuzini, Zonguldak Fener gibi sitelerde bu tür satış yerleri vardı.

Heyhat: Kaybedilen bir şeye acınma, yazıklanmayı bildiren ünlem (seslenme), yazık, ne yazık!

Mahdut Mesuliyetli Ereğli Kömür İşletmeleri Müessesesi Umum Müdürlüğü: Sınırlı Sorumlu Ereğli Kömür İşletmeleri (EKİ) Kurumu Genel Müdürlüğü. 23.10.1943 tarihinde kurulan Zonguldak ve yöresindeki kömür üretiminden sorumlu kamu kurumu.

Tasman: Madencilik faaliyetleri sebebiyle yeraltında oluşan boşluklardan dolayı, üst formasyonların oturması sonucu yeryüzünde meydana gelen çöküntü. Bu çöküntünün tesir sahası üzerinde bulunan yapılarda hasarlar meydana gelebilir. Bina, kanal, karayolu ve demiryollarında kendini belli eden bu tür hasarlara “tasman zararı” denir. İnhidam (yıkılma)

 →Kaynak: :Madencilik Terimleri Sözlüğü, www.etimaden.gov.tr.

Tecim: Ticaret. Tecimsel: Ticari

DİPNOTLAR

⁽¹⁾ Seyfi ARKAN (1903-15.07.1966): ATATÜRK’ün özel mimarı olarak anılan Seyfi ARKAN’nın Zonguldak’ta yaptığı çalışmalar. 

Zonguldak Kent Merkezi: “1935 Kömür İşleri (TÜRKİŞ) Müdürlüğü Büro Binası”,

Kozlu: “1936 Kozlu: Kömür İşleri (KÖMÜRİŞ) İdare Binası ve İşçi Evleri Sitesi”, “85 Evlik Kozlu-Kılıç Kömür Havzasına Ait Mevzii İmar Planının Tanzim ve Tatbiki”, “1936 Kozlu İncir Harmanı Sitesi'nin Mevzii İmar Planının Tanzim ve Tatbiki ve İşçi Evlerinin Yapımı”, “1937 Kozlu-Kılıç İşçi Sitesinde 85 Evin Yapımı”,

Üzülmez: “936 Üzülmez sitesi (30 Mühendis Evi, 60 Evli İşçi Evi, 65 Memur Evi, 8 Bekar İşçi Blok Evleri)”, “450 Evlik Üzülmez Kömür Havzasına Ait Mevzii İmar Planının Tanzim ve Tatbik İşleri”

Kdz.Ereğli: 1939 Karadeniz Ereğlisi İmar Planı

→Kaynak: Modernist Açıdan Bir Öncü Seyfi ARKAN - A ve N.M.CENGİZKAN, N.D. İNAN, TMMOB İstanbul Şubesi,.2012

FOTOĞRAF

Kömür İşçileri, EKİ, Cemaleddin BİLDİK, İstanbul.1950, s:35 (Fotoğraf altı yazısı: İşletme bölgelerinden birinde bir ilk okul)

---------------------------------------------------------------------------------------

^(*) Raif TOKEL – ÇEKÜL Vakfı Temsilcisi, Telefon: 0 533 749 81 49, e-ileti: raiftokel@yahoo.com