Türk Dil Kurumu, Ocak'ı ateş yakmaya yarayan, pişirme, ısıtma, ısınma vb. amaçlarla kullanılan yer olarak tanımlasa da köy evlerinde ocaklar yaşamın, toplumun en önemli bir parçasıdır. Ocakların yanında yataklık ve hamamlık denilen bölümler yer alırdı eskiden. Üst bölümünde ise küçük bir tezgah, yanlarında gözgöreler bulunurdu.
Ocağın içinde yukarıya doğru duvarın içinde bacasıyla, soba ve küzinenin olmadığı dönemde hem her türlü yemeklerin pişirilmesinde, hemde ısınmak için bu ocaklar her evde yapılıydı ve kullanılırdı. Ocağın sağ ve sol duvarlarından bir çıkıntı taş bölümü vardır ki buna da söğe denirdi. Söğeye konulan çıra ya da kandille de odanın aydınlatılması sağlanırdı.
Anadolu'da hemen hemen tüm eski köy evlerinde bulunan bir bölüm olan ocaklar, odanın işlevine ve iç düzenine göre konumlandırılırdı. Ocaklar manevi dünyamızın ve anılarımızın merkezi olurdu. Evin kedisi ocağın başından ayrılmaz, çocukları yaşlısı altına minder serer ve ocağın başında ısınırdı.
Ocakta her zaman sac ayak, tencere, ibrik, güğüm, maşa ve süpürge hazır olarak bulunurdu. Ocaklığı olmayan veya etkin işlemeyen bir köy evi çok eksik sayılırdı.
Ocak ve Ocakbaşları türkülere de konu olmuştur. İşte birkaç örnek:
Devrek türküsünde, "Ocak başında kaldım / Halime'm ince fikire daldım" derken, Manise türküsünde ise ocak şöyle geçer; "Çattılar ocak taşını / Vurdular düğün aşını", Malatya türküsünde, "Çektiğim acı yeter / Ocakta duman tüter" ile karşımıza çıkan ocak, Balıkesir türküsünde de, "Ocakta süt pişiyor / Bülbüller ötüşüyor" şeklindedir. Yine bir Erzurum türküsünde de ocak, "Ocak başında leğen / Oğlan gel beni beğen" diye geçerken ocak, Çankırı türküsünde de, "Ocak yakar çıra ile / Sohbet yerleri sıra ile / Sıra değil para ile" diye geçer. Bir niğde türküsünde de "ocak" hem aile hem de sözünü ettiğimiz anlamda kullanılır: "Bir yiğit hapsolmakla söner mi ocağı / Gülüm gonca iken soldurdun felek"
Devrek yöresinde de, "Ocağa mancar vurdum" denir. Vurmak, yemeğin pişmesi için ateşe koymak anlamındadır.
Ocak ve ocak başları yüreğimizin ala ürküntüsü. Kültür mirasınız...
