Türk Hava Kurumu (THK) Zonguldak Şubesi tarafından “Tayyare Haftası” nedeniyle Valilik binası girişi katında açılan sergi, Zonguldaklıların büyük ilgisini gördü. Sergide; 1925 yılında Türkiye genelinde yapılan 331 uçaktan Zonguldak’ın maddi katkılarıyla yapılan 9 uçağın fotoğrafları ve bilgiler yer aldı.

Sergide bulunan fotoğraflar ve bilgiler ise, Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yücel Namal’a ait. Namal, yaptığı araştırma çalışması ile ilgili Pusula’ya bilgiler verdi.

Öznur Güneş: 30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı ne zaman kutlanmaya başlandı?

Yücel Namal: Milli Mücadele’yi son noktaya ulaştıran Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin (Büyük Taarruz) yıldönümü olan “30 Ağustos” günü 12 Nisan 1926 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Zafer Bayramı Kanunu” ile kutlanmaya başlanmıştır. 30 Ağustos Zafer Bayramı gününün aynı zamanda “Tayyare Bayramı” olarak kutlanması ise Türk tayyarecilerinin talepleri doğrultusunda Hükümet, Milli Mücadele döneminde tayyarelerimizim en çok uçtuğu 28-29-30 Ağustos günlerine atfen 1926 yılından itibaren “30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı” olarak kutlanılması kararlaştırılmıştır.

Güneş: Zonguldak Tayyare Cemiyeti ne zaman kuruldu?

“ZONGULDAK VALİSİ MUSTAFA REŞAD BEY’İN BAŞKANLIĞINDA 17 KİŞİ TOPLANARAK ZONGULDAK TAYYARE CEMİYETİ’Nİ KURMUŞTUR”

Namal: Türk Tayyare Cemiyeti’nin kuruluşundan üç ay sonra Zonguldak’ta Tayyare Cemiyeti Şubesi kurulması amacıyla, halkı teşvik etmek amacıyla, Zonguldak Gazetesi 21 Mayıs 1925 tarihli nüshasında “Tayyare, Tayyare!” başlıklı yazıyla yurt genelindeki tayyareye yardım faaliyetlerini örnek göstererek, Zonguldak’ta Tayyare Cemiyeti Şubesi kurulması için çağrıda bulunmuştur. Bu çağrının ardından 22 Mayıs 1925 tarihinde Cuma günü öğleden sonra belediye binasında Zonguldak Valisi Mustafa Reşad Bey’in başkanlığında şehrin ileri gelenlerinden oluşan 17 kişi toplanarak “Zonguldak Tayyare Cemiyeti”ni kurmuştur.

Güneş: Zonguldak Tayyare Cemiyeti’nin yardım toplama faaliyetleri nelerdir?

Namal: Zonguldak Tayyare Cemiyeti Şubesi, Türk Tayyare Cemiyeti Nizamnamesi’nin 16’ncı maddesinde belirtilen gelirleri ve yardım toplama faaliyetleri arasında üyelerden alınan aidatlar, cemiyete yapılan yardım ve bağışlar, vasiyet yoluyla cemiyete bırakılan emval, emlak ve arazi, piyango, müzayede, müsamere ve eğlence gelirleri bulunmaktadır. Bunların dışında daha sonraki yıllarda bu yardım kolları çeşitlenerek tayyare pulu, kurban derisi, zekât-fitre, tayyare rozeti gelirleri de katılmıştır. Türk Tayyare Cemiyeti’nin yardım toplamak için kullandığı propaganda araçlarından birisi olan “Tayyare Mecmuası” on beş günde bir yayımlanarak içeriğinde cemiyete yardımda bulunanların isimlerine de yer verilmiştir. Böylece halkın cemiyete yardım etmesi teşvik edilmiştir.

Güneş: Zonguldak Tayyare Cemiyeti’nin Türk Hava Kuvvetleri’ne bağışladığı tayyareler hakkında bilgi verir misiniz?

“AMAÇ; HAVA KUVVETLERİNE BAĞIŞ UÇAKLARI EDİNEREK DAHA GÜÇLÜ OLMASINA KATKIDA BULUNMAKTI”

Namal: 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti, havacılığı Türk milletine tanıtmak ve sevdirmek amacıyla kurulmuştur. Kuruluşunun ilk günlerinden itibaren Türk Tayyare Cemiyeti’ne yüklenen önemli görevlerden biri de, Hava Kuvvetlerine bağış uçakları edinerek daha güçlü olmasına katkıda bulunmaktı. Türk Tayyare Cemiyeti bağış uçak kampanyalarına halkın katılımını teşvik etmek amacıyla belirli bir meblağın üstünde yardımda bulunan şehir, aile veya kişilerin isimleri cemiyetin nizamnamesinin 17’nci maddesi gereğince tayyarelere verilmiştir. Bağış uçaklara isim verme faaliyetleri ismi verilecek şehir veya kasaba meydanlarında anlamlı olması amacıyla, 29 Ekim Cumhuriyet veya 30 Ağustos Zafer Bayramı günlerinde yapılması kararlaştırılmıştır. Zonguldak Tayyare Cemiyeti Şubesi de bağış uçak kampanyalarında kendi üzerine düşeni gerçekleştirmek için yoğun bir çalışma içine girmiştir. Zonguldak Tayyare Cemiyeti, Zonguldak Gazetesi’ne verilen ilanlar, satılan piyangolar, düzenlediği spor karşılaşmaları, müsamere ve tayyare bayramları aracılığıyla ihtiyaç duyduğu propagandayı yaparak bunun sonucunda elde edilen parayla Zonguldak ve ilçeleri (Bartın, Ereğli ve Safranbolu) isimlerinde uçakları Hava Kuvvetleri envanterine bağış uçaklarını kazandırmıştır. Zonguldak’tan Türk Hava Kuvvetleri’ne bağışlanan uçaklar şunlardır: 1930’da Zonguldak ve Bartın birinci tayyaresini, 1931’de Safranbolu ilk tayyaresini, 1933’te Ereğli ilk tayyaresini, Bartın ve Zonguldak 2’nci tayyaresini, 1934 yılında Ereğli ikinci tayyaresini, Bartın ve Zonguldak üçüncü tayyaresini bağışlamıştır. Zonguldak, Bartın ve Ereğli uçaklarına ad verme töreni, Zonguldak’ta uygun coğrafi mekân bulunamadığından 30 Ağustos Zafer ve Tayyare Bayramı’nda Bolu’da yapılmıştır. Törende, uçaklara isimleri konulacak şehirleri temsil etmek üzere mahalli tayyare şubelerince seçilen ikişer kişilik heyetler Bolu’ya gitmiştir. Bolu’da tören sona erdikten sonra, adı konulan uçaklar, ait oldukları şehirler üzerinde alçaktan uçuşlar yapmış ve bildiri dağıtmışlardır.

Editör: Pusula Gazetesi