Zonguldak; Türkiye`nin ilk ili olmasına rağmen TBMM de I. Dönem temsil edilmemiştir. Zira Zonguldak 1920 ile 1923 arasında, yani TBMM açılması sırasında (23 Nisan 1920) daha henüz Kastamonu'nun bir ilçesi konumunda.
29 Ekim 1923'de Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra; 1 Nisan 1924'de Zonguldak bağımsız il yapılmıştır.
II. Dönem 1923 yılında göreve başlasada, Türkiye'de il sistemine geçilmesi ile 1924'de Zonguldak milletvekili olarak ilk kez Tunalı Hilmi ismi yazılıyor.
Ankara'da bugün adına çok ünlü bir caddesi bulunan Tunalı Hilmi Kurtuluş Savaşı kahramanlarından ve aynı zamanda bir Ittihatçı.
Zonguldak Milletvekili oluncaya kadar Zonguldak ile ne ilgisi vardı derseniz. Zonguldak'ın kurtuluş mücadelesi sırasında bir kaç kere Ereğli'ye gelmiş ve bir ara Ereğli Kaymakamlığı yapmıştır.
Ayrıca Tunalı Hilmi'nin bu ilk milletvekilliği değil.
Tunalı 1920'den beri de Bolu Milletvekili olarak mecliste yerini almış zaten.
Zonguldak ilk önce Bolu Vilayeti'nden ayrılarak Kastamonu Vileyeti'nin bir ilçesi yapılıyor sonra da bağımsız il olunca Tunalı Hilmi'de Bolu milletvekilliğinden Zonguldak`a kaydırılıyor.
Tunalı Hilmi bizim ilk milletvekilimiz olduğuna göre onun hakında ayrıntılı bilgi vermek gerekir. Gerçi onun hakında yazılacak o kadar çok şey var ki;
Tunalı Hilmi Romanya'nın (Osmanlı ismi) Eskicuma Köyü olan bugün Вароvа dedikleri Tuna Nehri kıyısında küçük bir kasabada 1871 yıllında doğmuş, Kuleli Askeri Okulu'ndan mezun olduktan sonra çesitli görevlerde bulunmuş biri. İttihat ve Teraki Cemiyeti'nin Genel Sekreterliğini yapmıştır. Ayrıca TBMM I. Dönem milletvekilliğinden önce de Osmanlı Devleti'nin Mebusan Meclisi'nde IV. Dönem Osmanlı mebusudur. Jön Türk ve Türkçülük hareketinin önde gelen isimleri arasında bulunan bir siyaset ve devlet adamıdır. Milletvekilliği sırasında, ilerideki Atatürk devrimlerine kaynaklık eden, ilerici kanun teklifi ve önergeleri vermiş bir yenilikçidir. Öz Türkçe, kadın, köylü, işçi haklarının savunuculuğunu yapmıştır. Tunalı Hilmi Bey 1927 yılında tekrar III. Dönem Zonguldak Milletvekili olmuştur. Yalnız halen vekilliği sürerken,1928 yılında tüberküloz hastalığına yakalanıp, İstanbul Şişli Etfal Hastanesi'nde birkaç ay süren ve sonuç vermeyen tedavinin ardından 26 Temmuz 1928'de İstanbul'da hayatını kaybetmiştir. İstanbul'da Maçka Mezarlığı'na defnedildi ama cenazesi daha sonra Ankara'ya getirildi ve Cebeci Asri Mezarlığı'na gömüldü. İsmi Ankara'nın pek çok gözde mekanının toplandığı çekim merkezlerinden olan Tunalı Hilmi Caddesi'ne verildi.
Ne yazık ki Zonguldak'ın ilk milletvekili Tunalı Hilmi olmasına ramen Zonguldak'ta hiç bir yerde adı geçmiyor. Ne bir heykeli var, ne bir caddesi ne de bir sokak ismine verilmiş adı.
Fakat konumuz şimdi Tunalı Hilmi değil.
Konumuz doğrultusunda , Zonguldak'ın ilk Milletvekili Zonguldaklı olmadığı anlaşılıyor.
Tunalı Hilmi'den başka 1924-1927 arasında II. Dönem 3 Zonguldak Milletvekili daha var.
Halil Bey (Soyadı Kanunu`ndan sonra Halil Türkmen)
Ragip Bey,( Ahmet Ragip Özdemiroğlu)
Yusuf Ziya Bey (Özenci)
Bu 4 Milletvekili de Zonguldak ile alaksız.
Halil Bey Sivaslı,Harp Okulu'ndan mezun olduktan sonra polislik mesleği yapıyor. Daha sonra bugün kü deyimi ile Suriye Emniyet Müdürü makamına kadar yükseliyor. Halil Bey Bolu Sancağı Mutasarfılığına getiriliyor. "Mutasarrıf, Aslında Vali ve Kaymakam arasında eski bir mevki."
Yani Halil Bey Zonguldak Milletvekiligini sırf Bolu Sancağı Başkanlığı'ndan Zonguldak Milletvekilliğine getiriliyor.
Halil Bey II. ve III. Dönem Zonguldak Milletvekilidir.
Ragip Bey, Diyarbakırlı.Bir Hukuk Adamı. Dışardan Zonguldak'a gelip görev yapanlardan. Kendisi Zonguldak Istibarat Müdürü iken Milletvekili oluyor. Ragıp Bey de II. ve III. Dönem Zonguldak Milletvekilidir.
Yusuf Ziya Bey; Romanya'nın Hirsuva (Harșova) kasabasında 1875 de doğmuş..Bahriyeci ve Makina Mühendisi, Yusuf Ziya Bey ilk Bartın Bölgesi'nde Kuva-i Milliye Teşkilatı'nı kuran kişiler arasında yer alıyor. Daha sonra Zonguldak "ejnebi Kömür işletmeci mutasıfı" gibi görevlerde bulunuyor. Yusuf Bey de Osmanlı Mebusan Meclisi`nde 2. Dönem Bolu Mebusu olarak görev yapıyor.
Şimdi buraya kadar Zonguldak'ın ilk Milletvekillerini kısaca tanımış olduk. İlk milletvekilleri oldukları için biraz daha ayrıntılı vermek istedim.
Her zaman ilkler özeldir.
İlk olmaları bir yana, ortaya başka bir gerçek de çıkıyor. Hiç biri Zonguldaklı değil.
Size biraz sonra vereceğim istatislik bilgilerle daha da şaşıracaksınız. 1924'ten 2018'e kadar Zonguldak'ı kimler temsil etmiş? Bakın, size nereli olduklarına dahil liste çıkaracağım.
Bu zamana kadar 25 defa Istanbul doğumlu milletvekili Zonguldak'ı temsil etmiş.
Ikinci il Trabzon. Tam 20 defa Trabzon doğumlu milletvekili Zonguldak'ı temsil etmiş.
Diğer iller şöyle:
Yunanistan doğumlu: 8
Rizeli; 8
Makadonya doğumlu: 7
Sivas doğumlu: 7
Erzincan: 6
Izmir: 6
Diyarbakır: 4
Bursa: 4
Bulgaristan: 3
Romanya: 3
Mersin: 2
Bolu: 2
Gümüşhane: 2
Kayseri, Erzurum, Bingöl, Konya, Manisa, Yozgat, Malatya, Çankırı, Adıyaman, Elazığ, Samsun birer kez, bilinmeyen: 7
Toplam 125 defa Zonguldak dışından kişiler temsil etmiş.
Buna göre ise Zonguldak doğumlu olanlar sadece 71 defa seçilmiş.
Ancak belirli bir yıldan sonra Zonguldak doğumlu olanlar, bir iki seçilmeye başlıyor
Burada ilginç bir şey daha tespit ettim. Çoğunluğu Zonguldak doğumlarının milletvekili olarak seçilmesinin daha sık görüldüğü tarih ile Zonguldak'ın geri gidişi ile aynı yıllara denk geliyor.
Genelde 1980 sonrası. 1980 öncesinde sadace bir kaç kişi var bu rakamı artıran.
Burada iki olasılık çıkıyor; ya Zonguldak doğumlular calışmadı, bu sebep ile Zoguldak geri gitti. Ya da Zonguldak geriye gittiği için cazibesi azaldı ve artık dışardan milletvekili adaylığı gösterilmemeye başlandı.
Ben ikincisine daha ihtimal veriyorum.
Zonguldak bir zamanların göç alan şehri olduğu için Zonguldak'ta büyüyen, babaları başka illerden gelmiş olabilir diye düşünebilirsiniz ama böyle değil. Seçilenlerin coğu Zonguldak'ta yaşamamış kişiler. Bir kısmı Zonguldak'a tayin olmuş. Zonguldak'ta görev icabı olan kişilerden oluşuyor. Yani Zonguldak'ta büyüyen çocukları değil, bizati kendileri milletvekili olmuşlar. Genelde EKİ ve Yargı sektöründe Zonguldak'a atanmış ve burada devletin imkanları ile kendini sevdirmiş, isim yapmış kişiler. Zonguldak'ta devlet imkanı ile ön plana çıkanlar daha sonra Zonguldak milletvekili oluyor ama hep başarasız kalıyor. Velhasıl Zonguldak`ta her zaman devlet kurumları, belediyelerden ve siyasetten daha güçlü olmuştur. Yine milletvekilleine baktığınız da, Zonguldak sınırları içinde belediye başkanı olup milletvekiline yükselenler çok az sayıdadır. O da son zamanlarda.
Zonguldaklı olupta seçilenlerin en çoğu Devrek ve Çaycuma'dan sonra Bartın geliyor. Zonguldak Merkez'den bir elin parmağı kadar kişi var.
Bu zamana kadar 196 defa miletvekili çıkartmışız. Zonguldak'ta maalesef bir tane bayan milletvekili çıkmış. Birde milletvekili olmayan ama dışardan Bakan yapılan Önay Alpago var.
Zonguldak'ın 196 defa seçilmiş milletvekillerinden sadece tek kadın milletvekilimiz Edibe Sayar'dır.
Aslında bu da benim savımı destekliyor. Erkek ağırlıklı milletvekili seçilmesinin nedenlerinden biri; Zonguldak'ta ki devlet kurumlarının erkek ağırlıklı işletmelerden oluşması. En güçlü yapı EKİ yada TTK.. Diğer kuruluşlar ise demirçelik ve santraller. Kadınlar daha cok siyaset yapamayan memurluk görevinde. Zaten erkek işcilerde siyaset yapabilmerine ramen aday olamıyorlar. Aday olan brokrat kesim.
Zonguldak Işci kenti olmasına ramen işci düzeyinde bir iki milletvekilimiz var. Bunlardan biri; 1943 yılında maden ocakları devletleştikten sonra Zonguldak madencilerinin güçlenmesinin ardından milletvekili olan Kilimli`den Maden Çavuşu Hasan Karabacak.
Osmanlı`nın Rumeli topraklarında doğup yasamış kişiler, Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Misak-i milliye sınırları dahilinde milletvekilliği yapabilmesi için illere dağıtılmış. Ilk dönemler Zonguldak'ta Balkan kökenli milletvekillerimizin olması bundan kaynaklanıyor. Sonra Zonguldak'a tayin olan kişiler milletvekilliğinde yer bulmuşlar. Genelde ilk sıra Eki/TTK catısı altında ki brokratlar. Ikinci sıra yargı mensupları. Kimisi Çaycuma`da hakim,kimisi Devrek'te. Hatta önceki dönem birinci sora Zonguldak milletvekillerinden biri Trabzon doğumlu AKP Milletvekili Hüseyin Özbakır. Bir çok yerde görev yaptıktan sonra Zonguldak'a tayin ediliyor ve arkasından Zonguldak Cumhuriyet Başsavcılığı görevinden milletvekilliğine getiriyoruz. Yani alışkanlığımız devam ediyor.
Bugün şöyle bir manzaraya göz gezdirin. Zonguldak milletvekilleri, Zonguldak belediye başkanları mı daha başarılı yoksa Vali mi desem. Tabi ki, son zamanlarda projeleri ortaya koyan Vali dersiniz.
Nasıl oluyor da Belediye yerinden kımıldayamazken Vali belediyenin yapması gereken projelerini sıralayabiliyor. Tabi ki devlet kurumları her zaman Zonguldak siyasetcilerinden güçlü olmuştur.
Devlet Kurumunda görevli Brokrat proje sundugunda finansal karşılığı hemen Ankara'dan kaşılanıyor iken bunu Zonguldak'ta bir belediye sunsun, 40 dereden su taşıttırlar adama. Iller Bankası'nın kapısında sabahlayan ne çok belediye başkanı vardır. Fakat o brokratda daha sonra politika yapmaya başlayınca aynı şeyler onun başına da geliyor.
Zonguldak'ın güçlü olduğu dönemlerde milletvekillerinin dışardan olması onların çok çalışdığı anlamına gelmiyor. Zonguldak'ı güçlü yapan o zamanın devlet politikalarıdır. Milletvekilleri Zonguldak'a dahi uğramıyorlardı.
Zonguldak'ta ki tüm gelişmeler Demiryolu, Demirçelik Fabrikaları, Maden Ocakları, Santraller, politika dışında Zonguldak'ta gelişen kurumlardır. Zonguldak bu devlet kurumlarının gölgesinde yönetilmiştir. Bu sebep ile belediye başkanlığından milletvekilliğine yükselen bir elin parmağını geçmez.
Yanlış anlaşılmasın! Ben Zonguldak devlet kurumlarını yada valisini eleştirdiğim yok. Tabi ki de çok güzel işler yaptı, yapıyor. Fakat anlatmak istediğim şudur; Vali Bey bu çalışmalarından sonra aday olsun kazanır. Koşa koşa gider seçeriz yani! Fakat Zonguldak Milletvekili olduktan sonra başarısız olur. Çünkü hep öyle olmuştur.
Devlet adamlığından siyasete geçenlerin çoğu Zonguldak'a hiç bir katkı yapamamıştır.
Zonguldaklı olup da başarısız olanlar ise; hem devlet hem de siyasi partilerin Zonguldak'a bakış açısından ve önemsemezliğinden Ankara'da esamelerinin okunmadığından kaynaklanır. Yoksa herkes başarılı olmak ister.
Keza Zonguldak'ta milletvekillerinin başarısızlığında Zonguldak'ta ki siyasi partilerin yönetimlerinin de sorumluluğu var. Ön plana çıkacak kişiler, bırakın parti il, ilçe yönetimine gelmesini, kendi yaşadıkları yerlerde daha baştan yıldırılıyorlar, belde başkanı dahi yapılmıyorlar.
Bu küstürme, yıldırma, kırdırma politiklarını da başka zaman yazarım.
Benim nacizane önerim. Kendinden ve siyasi partisinden önce, en öne Zonguldak'ı koyabilecek, yaratıcı siyasetcilere ihtiyacımız var. Gerekirse istifasını Ankara'ya verebilecek kişiler.
Merak etmeyin, biz onları bağımsız olarak da bağrımıza basarız.
Zonguldaklının, Zonguldaklıdan başka çaresi yok. Kaderine terkedilmiş memleketimizde biz bize kaldık. Kendi kaderimizi kendimiz tayin etmekten başka caremiz yok.
Ben baba tarafı başka bir yer olmasına rağmen Zonguldak'ta doğup büyümüş, yada Zonguldak'ta bir süre dahi yasamış Zonguldaklıdan daha çok Zonguldak'ı seven, kollayan sorunlarıyla uğraşan insanlar tanıyorum. Hepimiz Zonguldaklıyız.
Benim Zonguldaklı demem bu çerçevededir. Yanlış anlaşılmasın. Bütün mesele doğru adayı çıkarabilmekte. Bunun için siyasi partilerin Zonguldak temsilcilerinin yada üyelerinin "biz nerde hata yapıyoruz" deme vakti çoktan geldi ve geçiyor bile .
Hayati YILMAZ
