SÖZÜN BAŞI
Günlük ve gündelik⁽¹⁾ yaşantımızda sıkça kullandığımız “dün”, “bugün”, “yarın” kav-ramları, ulaşacağımız hedef ile geldiğimiz / vardığımız yeri saptamayı belirleyen nesnel öl-çütler olduğu gibi kültür mirası olarak devraldığımız doğal, tarihsel ve ekinsel (kültürel) de-ğerlere verdiğimiz önemin göstergeleridir.
Kırk beş yıl önce kabul edilen Avrupa Mimari Miras Yılı Projesi⁽²⁾ adlı uluslararası çalışmanın sloganı olan, “Geçmişimiz İçin Gelecek” sözü de, devralınan ekinsel kalıtın ko-runmasıyla ilgili bir savsözdür.
Bu düşünceden hareketle Kdz.Ereğli Belediyesi adına ele aldığım ilk çalışma, ilgili koruma kurulu kararlarını temel alarak hazırladığım “Kdz.Ereğli Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri ⁽³⁾” ve bu çalışmaya dayalı olarak Belediye Başkanı Sayın Halil POSBIYIK ile birlikte belirlediğimiz “Kültür Amaçlı Rota / Kültür Turizmi Amaçlı Yol Haritası” oldu.
2011 yılında hazırlayıp 2012 yılında ilgili kurum ve kuruluşlara sunduğumuz “Göz-tepe Bakı Terası ve Seyit Nasrullah Efendi Ziyaretgahı⁽⁴⁾”, “Yalı Caddesi Sokak Sağlıklaştır-ması”, “Akheron Koyağı Nekropol Alanı Çevre Düzenlenmesi⁽⁵⁾”, “Balı Mahallesi Roma Dö-nemi Su Kemerleri Çevre Düzenlemesi”, “Heraklius Sarayı Ve Yakın Çevresi Çevre Dü-zenlemesi”, “Kdz.Ereğli Belediyesi Kent Müzesi⁽⁶⁾” başlıklı projelerden ikisi uygulandı; ka-lanı, 30.03.2014 yerel seçimi sonrasına bırakıldı.

NEREDE KALMIŞTIK ?/ NERDE KALMIŞTIK?
31.03.2019 yerel seçimleri öncesinde Sayın Posbıyık’ın dillendirdiği bu soru tümcesi (Nerde kalmıştık?), hem geçmişi sorgulamak, hem de geleceği kurgulamanın anah-tarı oldu. Ama bu anahtar, hiçbir olayda, hiçbir zaman gelişigüzel kullanılmadı.
Bilimsel değeri olan basılı kaynaklar yanında resmi ve yarı resmi dokümanlarla des-teklenen projelerin hayata geçirilmesi ve hayata geçirilmemesi evrelerinde dillendirildi. Çün-kü, bugünün değerlendirilmesi ve geleceğin kurgulanması geçmişin sorgulanmasıyla ilintilidir.
Doğal değer olarak “Göztepe”, arkeolojik kalıntı anlamında “Heraklius Sarayı” ile “Roma Dönemi Balı Mahallesi Su Kemerleri”, kültürel amaçlı kullanım olarak “Kdz. Ereğli Belediyesi Bilim, Kültür Ve Sanat Merkezi” başlıklı çalışmalar, “Tarihi Kentler Birliği Da-nışma Kurulu” tarafından incelendikten sonra “tarih ve kültür mirasının korunması konusun-da değerli katkı ve başarılı faaliyet anlamında ‘Başarı Ödülü’” ile taltif edildiler.

HERAKLİUS SARAYI VE YAKIN ÇEVRESİ
Kdz.Ereğli Akarca Mahallesi’nde bulunan ve resmi kayıtlarda “Heraklius Sarayı ve Çevresi” adıyla belirtilen bu alan, Gayri Menkul Eski Eserler Ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 08.05.1981 Tarih ve 2905 Sayılı kararında: “İki cephedeki kalıntılar dışında tamamen yıkıl-mıştır. İri kesme taş bloklarla ve itinalı bir işçilikle inşa edilmiş antik bir anıt konumun-dadır. Antik Herakleia Pontica yerleşmesine ait bir kamu binası olduğu sanılmaktadır. Çev-resinde arkeolojik kalıntılar mevcuttur” kararıyla “Birinci Ve Üçüncü Derece, Arkeolojik Sit Alanı” olarak belirtilmiş olup;
Bu karar, Ankara Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun 21.07.2005 Tarih ve 728 Sayılı kararıyla bu kez “Birinci Derece Arkeolojik Sit Alanı” olarak tescil edilmiş ve ilgili koruma kurullarınca “1982”, “1986”, “1987”, “1988” ve “1989” yılları itibarıyla beş kez revizyon kararı alınmasına karşın, Kdz.Ereğli Belediyesi Proje Koordinatörlüğü olarak 2011 yılında yaptığımız başvuru dışında konuyla ilgili hiçbir girişim ve başvuru yapılmamıştır ⁽⁷⁾…

İKİ BİN YILLIK GEÇMİŞİN AYAK İZLERİ: HERAKLİUS SARAYI VE YAKIN ÇEVRESİ
İki bin yıllık bir geçmişi olan kent merkezinde on adet arkeolojik, “sit alanı” yanında çoğu arkeolojik kökenli “kültür varlığı olarak tescil edilmiş taşınmazların bulunması; bu tarihsel ve kültürel değerlerin çok önemli parçalarının “Akarca Mahallesi”nde olması, projenin önemiyle ilgili olup; bu saptama, ayni zamanda projenin temel gerekçesidir.
- Kente yaşanan hızlı değişim, kentin kimliğini belirleyen doğal, tarihsel ve ekinsel değerleri olumsuz yönde etkileyerek, kimi değerlerin zamanla yok olmasına, kimi değerlerin de unutulmasına yol açması yanında, bilerek ve bilmeyerek tahrip edilmesi, bu gerekçeyi haklı kılan bir etmendir.
- Zamanın neden olduğu yorgunluk, yıpranmışlık ve olumsuz doğa koşulları ile birlikte yaz-gısıyla baş başa kalan Heraklıus Sarayı⁽⁸⁾ adıyla anılan bu anıtsal yapının görünen görkemli kalıntıları da, günümüze kadar ulaşamayan diğer bölümleri gibi yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
- MÖ:550 yılında bağımsız siyasal bir erke kavuşarak para darp eden, yakın çevresindeki yerleşim birimlerini kolonize ⁽⁹⁾ eden ve MS:IV.Yüzyıl’a kadar “metropolis (anakent)” düzeyinde bir yerleşim birimi olan Herakleia Pontike’de yapılacak arkeolojik amaçlı çalışmalara, kalıntısıyla görkemli bir görünümü olan Heraklıus Sarayı adlı anıtsal yapıdan başlanılması, projeyi gündeme taşıyan bir başka etmendir.

SONUÇ
Tarihi Kentler Birliği (TKB) proje formatıyla ⁽¹¹⁾ kaleme alınarak “TKB Bin Günde Bin Eser” adlı proje hibe yardımı programı ile Zonguldak Valiliği’ne sunulan proje kapsamında yapılacak “arkeolojik kazı”, “restorasyon” ve “düzenleme” türü çalışmalarla - bu çalışmaların sonucu ne olursa olsun - tarihi kent merkezine yakışmayan görüntü ortadan kaldırılacak;
Antik bir anıtsal yapı özelliği taşıyan kalıntı, arkeolojik değer anlamında restore edilip, adı geçen alan “ören yeri” olarak projelendirilerek hizmete sunulacaktır.

DİPNOTLAR
⁽¹⁾ Günlük: O gün olan, o günkü, o günle ilgili. Gündelik: Her gün olan, her günkü
⁽²⁾ Avrupa Konseyi, 1975 yılını “Avrupa Mimari Miras Yılı” olarak belirledikten sonra 2017’de Avrupa Kültür Forumu’nda da “Bizim Mirasımız: Geçmişin Gelecekle Buluştuğu Yer” sloganıyla 2018 yılını “Avrupa Kültürel Miras Yılı” olarak saptamıştır.
⁽³⁾ Kdz. Ereğli Taşınmaz Kültür Varlığı Envanteri, Raif TOKEL, Kdz. Ereğli Belediyesi Başkanlık Danışmanı; Kdz. Ereğli Belediyesi - Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA), İstanbul. 2012, s: 98
⁽⁴⁾ Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 13.12.1988/600 Tarih/Sayılı kararıyla “Göztepe Nekropolisi” adı altında “Birinci Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı” olarak tescil edilen alanda, 2012’de kaleme aldığımız “Göztepe Nek-ropol Alanı Çevre Düzenlemesi Projesi” gereğince belediyemizce yapılan arkeolojik sondaj sonunda “arkeolojik sit kararı” kurulca kaldırılmasıyla, proje “Göztepe Bakı Terası ve Seyit Nasrullah Efendi Ziyaretgahı” adıyla revize edildi.
⁽⁵⁾ Kdz. Ereğli Belediye Başkanlığı’nca Akheron Koyağı Nekropol Alanı’nda 2013 yılında arkeolojik kazı yapıldı.
⁽⁶⁾ 29.03.2014 tarihi itibariyle Kdz.Ereğli Belediyesi Kent Müzesi olarak projelendirilen “Cıbıroğlu Konağı” adlı yaklaşık iki yüz elli yıllık tarihi yapının restorasyonu tamamlandı.
⁽⁷⁾ İlgili koruma kurulu kararlarında adı geçen “Heraklius” ile “Heraklius Sarayı” hakkında doğrudan sorumlu kamu kurumu İl Kültür Müdürlüğü → İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü’nce bir araştırma yapılmamıştır.
⁽⁸⁾ Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nda “610-717” yıllarında yönetimi ele geçiren Heraklius (Herakleios) Hanedanlıı’nın kurucusu ve “610-641” yılları Bizans İmparatoru.
⁽⁹ “Kyotoros(Gideros)”, “Kromnna (Kurucaşile), “Sesamos→Amastris (Amasra)”, “Tium→Tios→Tieion(Filyos)”, “Cales (A-laplı)”, “Apollonia-Thynias /Tyhnia (Kefken)”, “Callatis→Mangalia (Romanya)”, “Taurica/Taurike→Khersones/Hersonesos” (Ukrayna)” adlı yerleşim birimleri Herakleia Pontike’nin kolonize ettiği yöreler olup; “Diapolis (Akcakoca)”, “Prusias/Prussia (Üskübü / Konrapa/Konuralp) yöreleri de Herakleia Pontike’nin hinterlandı içerisindedir.
⁽¹⁰⁾ Projenin Adı: İki Bin Yıllık Geçmişin Ayak İzleri: Heraklius Sarayı Ve Yakın Çevresi Çevre Düzenlemesi.2020; Projenin Sahibi: Halil POSBIYIK, Kdz.Ereğli Belediye Başkanı; Proje Koordinatörü: Raif TOKEL, Başkanlık Danışmanı.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

Raif TOKEL, ÇEKÜL Vakfı Temsilcisi. →Bknz: www.cekulvakfi.org.tr