Sözün Başı

“Ulusal Kurtuluş Savaşı” yıllarında denizde gerçekleşen tek silahlı çatışmanın tanığı olan “Alemdar Römorkörü” Kdz. Ereğli ile özdeşmiş “anı” ve “belge” değeri olan tarihsel kökenli bir kültür varlığı olmasına karşın; işlevini yitirdiğinden 1959 yılında hizmet dışı kalmış ve uzun yıllar terk edilmiş durumda Haliç’in kirletilmiş sularındayken; önce işe yarayan parçaları, 1982’de tümü yani ölüsü hurdacıların gelir ve geçim kaynağı olmuştur.

Hizmet dışı kaldığında “atmış”, parçalanarak hurdacıya satıldığında “seksen üç” yaşında olan bu tekne, tarihsel ve endüstriyel bir değer olarak geleceğe taşınması gereken bir kültür mirası olduğu; hiç, ama hiç düşünülmemiştir…

Cismi yok edildiğinde ismi de pek karıştırılmayan tarih kitaplarda kalan Alemdar Römorkörü’nün birebir örneğini yapıp, adını ve anısını yaşatmak amacıyla 10 Kasım 2004 ⁽¹⁾ tarihinde Belediye Başkanı Sayın Halil Posbıyık’ın girişimleriyle “Gazi Alemdar Gemisi Yaptırma ve Yaşatma Derneği” kurulmuş ve 28 Ekim 2005 tarihinde de Alemdar Römorkörü’nün yeniden yapılmasının ilk adımı atılarak “örgütlenme”, “araştırma”, “projeyi anlatıp kamuoyunun desteğini alma” çalışmaları sürecini, “eyleme geçme evresi” izlemiş ve böylece düşünce projesi, 2006 yılında Sayın Posbıyık’ın kararlı çalışmalarıyla “kuvveden fiile⁽²⁾” geçmiştir.

Made In Denmark’tan Alemdar Römorkörü’ne…

21 Mayıs 1899 tarihinde Danimarka'nın "Helsinger Jernskibs-Maskinbyggeri Elsinore" tersanelerinde "Made İn Denmark" bandırasıyla⁽³⁾ kızaktan⁽⁴⁾ indirilen bu kurtarma gemisi, I. Paylaşım Savaşı⁽⁵⁾ yıllarında "Alemdar” adıyla Osmanlı Devleti’ne römorkaj⁽⁶⁾ hizmeti verdikten sonra 12 Ocak 1916 tarihinde Osmanlı Devleti tarafından “Em Zsviters Bjerg Enterprise Copenhagen, Denmark” adlı kuruluştan “335.000,00” Danimarka Kronu⁽⁷⁾ karşılığında satın alınıp; hukuken ve resmen “Devlet-i Aliyye’nin Seyr-i Sefāin İdaresi⁽⁸⁾” kayıtlarına girerek, Çanakkale Savaşı’nda Çanakkale Boğazı’nda karaya oturmuş, yarı batık teknelerin kurtarılmasında; 22 Ocak 1916 tarihinde de karaya oturan “Yavuz Zırhlı Gemisi”nin yeniden yüzdürülmesinde kullanılmıştır.

O yıllarda İtilaf Devletleri’nin denetiminde olan bu römorköre el koyan mürettebattın⁽⁹⁾ kuvayı milliyeye⁽¹⁰⁾ katılmak amacıyla 23 Ocak 1921 gecesi Alemdar’ı İstanbul’dan kaçırıp, 24 Ocak 1921 günü Ereğli’ye getirmesiyle başlayan ve 27 Ocak 1921 sabahı Baba Burnu açıklarında Fransa donanmasına ait gambot⁽¹¹⁾ tipi bir hücumbot⁽¹²⁾ tarafından yakalanıp, görevlilerinin tutsak edilmesi, daha sonra tutsak edilen mürettebatın, silahlı çatışma sonucu tekrar Alemdar Römorkörü’ne sahip olmasını içeren olaylar zinciri, adı geçen teknenin tarihsel kimliğinin kanıtıdır.

“C-27” adlı Fransız hücumbotundaki askerlerle Alemdar Römorkörü görevlileri arasında geçen silahlı çatışmada, römorkörün baş dümencisi serdümen Recep Kahya şehit olurken; iki ölü, üç yaralı, biri komutan dördü er olmak üzere toplam beş tutsak veren Fransızların, Alemdar Römorkörü’nü tekrar ele geçirmek amacıyla 28 Ocak 1921 günü, daha güçlü savaş gemileriyle gelip, Ereğli’yi bombalamasına karşın; halkın teslim olmaması üzerine, Fransızlar’ın Ankara Hükümeti ile anlaşmak zorunda kalması, yöre halkının işgale karşı direnme ve mücadele kültürüyle ilgilidir.

İster istemez uzun tümceler kurarak özetlemeye çalıştığım sürecin çok önemli sonucu I. Paylaşım Savaşı’nın galiplerinden İtilaf Devletleri⁽¹³⁾ arasında olan Fransa’nın Ankara Hükümeti’ni tanıyarak, sözleşme masasına oturması olup; bu sonuç, Fransa ile Ankara Hükümeti arasında 21 Ekim 1921’de imzalanan “Ankara İtilafnamesi⁽¹⁴⁾”nin temelini oluşturmuştur.

Alemdar Römorkörü’nden Alemdar Müzesi’ne

Böylesi bir geçmişi olan Alemdar Römorkörü’nü adına⁽¹⁵⁾ ve başarılarına uygun bir projeyle taçlandırılması çalışmaları Belediye Başkanı Sayın Posbıyık’ın girişimleriyle 2004 yılında başlamış; “kamu”, “yerel”, “sivil”, “özel” kökenli gerçek ve tüzel kişilerin destek ve katkılarıyla “Alemdar Römorkörü” yeniden yaratılıp; “müze gemi” olarak hizmete açılmıştır.

Yakın geçmişimizin çok önemli olayına mekan ve tanık olan Alemdar Römorkörü’nün replikasını⁽¹⁶⁾ renevasyon⁽¹⁷⁾ projesiyle müzeye dönüştüren Sayın Posbıyık, 2011 yılında “Alemdar Gemisi Müzesi Hizmet Binası”nı da, yaptırmasına karşın; geçmiş dönemde (Nisan 2014 - Nisan 2019) yasal olarak yapılması gereken müze ile ilgili başvuru yapılmadığı gibi projeye ait tüm yazılı ve görsel dokümanlar, hurda kağıt olarak SEKA tesislerine gönderilmiştir…

Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının güzel örneklerinden biri olan bu projeyi, böylesi olumsuz tutum ve davranışlara kurban etmeyeceğimizi vurgulayarak; konuyla ilgili bir sonraki yazımda buluşmak dileklerimle…

DİPNOTLAR

 ⁽¹⁾ Bandırma Gemisi’nin müze yapılması 7 Şubat 2005 tarihinde kararlaştırılmıştır.

⁽²⁾ Kuvveden Fiile Geçmek: Potansiyel yani gizilgüç durumunda olan bir şeyin yapılarak ortaya çıkarılması

⁽³⁾ Bandıra: Bir geminin hangi ülkenin, hangi devletin olduğunu gösteren bayrak

⁽⁴⁾ Kızak: Tersanelerde üzerinde gemi yapılan, onarılan veya gemiyi suya indirip sudan çıkarmaya yarayan ızgara.

⁽⁵⁾ Birinci Paylaşım Savaşı: Birinci Dünya Savaşı: 1914 - 1918

⁽⁶⁾ Römorkaj: Bir geminin başka bir gemi tarafından çekilmesi işi

⁽⁷⁾ Danimarka Kuronu (Danimarka Lirası): Danimarka’da kullanılan para birim

⁽⁸⁾ Devlet-i Aliyye’nin Seyr-i Sefāin İdaresi: Osmanlı Devleti Denizyolları Yönetimi, Devlet-i Aliyye: Osmanlı Devleti’nin resmi adı

⁽⁹⁾ Mürettebat: Bir gemide, uçakta bulunan, taşıtın bütün işlerini gören, yöneten görevlilerin tümü

⁽¹⁰⁾ Kuvayı milliye (Milli kuvvetler): Milli Mücadele döneminde düzenli ordu kuruluncaya kadar, düşman karşısında mücadele eden silahlı birlikler.

⁽¹¹⁾ Gambot: Genellikle kıyı korumasında ve gezici karakol görevinde kullanılan, birkaç topu olan küçük savaş gemisi

⁽¹²⁾ Hücumbot: Saldırmak görevli torpidolarla donatılmış; keşif, karakol görevlerini de yapan, çok hızlı, küçük savaş gemisi

⁽¹³⁾ İtilaf Devletleri: I. Paylaşım Savaşı’nda İngiltere, Fransa ve Rusya'dan oluşan devletler topluluğu, müttefikler

⁽¹⁴⁾ Ankara İtilafnamesi (Ankara Antlaşması: 20 Ekim 1921): Sakarya Savaşı’nın zaferle sonuçlanmasından sonra Millet Meclisi Hükümeti (Ankara Hükümeti) ile Fransa arasında imzalanan anlaşma.

⁽¹⁵⁾ Alemdar: Bayrağı taşıyan, bayraktar

⁽¹⁶⁾ Replika (Kopya): Herhangi bir eserin, birebir ölçüleriyle veya daha küçük ölçülerle orijinaline dayanarak kopyalanmış olan sürümü, birebir aynısı

⁽¹⁷⁾ Renevasyon: Bir kentin ya da bir yapının belirli bölümlerini yenileştirerek koruma

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA

1- Karadeniz’de Üç Liman; Temmuz, Ağustos Ve Sinop, Osman ÇAĞLAR, İstanbul.2004, s:175

2- Kurtuluş Savaşı’nda Denizden Gelen Destek, Erol MÜTERCİMLER, Yaprak Yayınları, İstanbul,1992, s:335

3- Milli Mücadele’de Zonguldak Ve Havalisi, Dr. Ali SARIKOYUNCU, Kültür Bakanlığı, Ankara.1992, s:392

4- Öl, Esir Olma, Nurettin PEKER, Kdz. Ereğli Belediyesi Kültür Hizmeti, Ankara,2012, s:2010

Raif TOKEL

Kdz. Ereğli Belediyesi Başkanlık Danışmanı

Tel: 0 533 749 81 49, e-ileti:raiftokel@yahoo.com