Her zaman bir çift öküz bulunmaz.
Bazen güç yetmez...
Öyle ekonomik krizler olur ki...
İnsanlar, öküzün çiftini bozmak zorunda kalır.
Satar...
İhtiyaç görür.
Bazen öküzün çiftini satsan, ihtiyaca yetmeyebilir.
Tek öküz varsa...
Komşunun öküzü ile çift olur.
İki komşu, tarlalarını sırayla sürerler.
Durum böyleyse...
Her doğan dananın erkek olması beklenir.
Bilinir ki...
Dişi bereketlidir.
Düve olur.
İnek olur.
Doğurgandır.
Sürü çoğalır.
Ancak bazen insanların bekleyecek sabrı kalmaz.
İlk doğan erkek dana...
Yaşında tosun olur.
Büyük öküzün yanına çifte takılır.
Önce bonduruğa alıştırılır.
Boş çekilir.
Sonra tırmık yapılırken çifte bağlanır.
Tırmık çekilirken yük hafiftir.
Arazi geniştir.
Hata az olur.
Yapılan hatanın telafisi daha kolaydır.
Alıştırma safhaları geçilir.
Gün gelir.
Evin tosunu, öküzün yanına çırak verilir.
Bonduruk altına alınır.
Ardına pulluk takılır.
Pulluk işi ağırdır.
Zordur.
Bir tosuna fazla gelir.
Bu kez yükün fazlası büyük öküze verilir.
Bonduruğun ortasında bulunan deri halka (kayış) öküzün tarafına kaydırılır.
Böylece yükün fazlası öküzün omuzlarına biner.
- Kayış atmak...
Bizdeki deyimin kullanıldığı yer, tam bu anlamdadır.
Tosun da böylelikle yavaş yavaş çifte alışır.
"Herk"te yürümesini öğrenir.
Antrenman gibi olur bu sürüşler...
Güçlenir.
Ve zamanla gelişir.
İşin erbabı olur.
[*] [*] [*] [*]
İlk başta bonduruk altına girdiğinde çılgın hareketlerde bulunan tosun uslanır.
Usta olur.
Ancak...
Aradan yıllar geçer.
O hep tosundur.
Danadır.
Ne zaman çifte gidilecek olsa...
Büyükler, "iş emri" verirken şöyle ifade ederler.
- Sarı dana...
- Kara tosun...
Bundandır.
Evin "tosunu-danası"ndan öküz olmaz.
[*] [*] [*] [*]
İşin başka boyutu...
Dananın anası...
Babası...
Kısacası, soyu iyi takip edilir.
Hangi inekten...
Hangi öküzden...
Nasıl dana olacağı bilinir.
Ve ona göre not verilir.
Dişiyse, inek olup-olmayacağı...
Sütü, kaymağı, yoğurdu, yağı bilinir.
Erkekse...
Çifte gidip-gitmeyeceği...
Uyumlu olup-olmayacağı...
Et verimi...
Hepsi bilinir.
Ona göre dana bakılır.
Beslenir.
Yerine göre kurban olur.
Bazen murdar (mundar) olur.
Ama her "mal" (büyükbaş) aslına çeker.
