Süper Vali Halit Aksoy…

Yüksel Yıldırım

28.06.2017 - 18:32 Yayınlanma

2 Paylaşım

Kozan, Maraş, Bitlis, Denizli sonra Zonguldak valisi olarak atanan, en uzun dönem Zonguldak valisi rekorunun sahibi, yapılan ilk yatırımların altında imzası bulunan, Cumhuriyetin onuncu yıl valisi olması yanında Atatürk'le olan yakınlığıyla bilinen, 26.08.1932 - 16.04.1941 ile 21.02.1942 - 13.07.1947 yılları arasında görev yapan Zonguldak'ın süper valisi Halit Aksoy (Halid Aksoy)...

Atatürk'ün, 26 Ağustos 1931 tarihli Zonguldak gezisi bilinen tek ziyareti... Bu tarih, Zonguldak'ta değişimin ve gelişmenin de başlama tarihi. Geçtiği caddeye "Gazipaşa" adının verilmesi gibi düzenli kentleşmenin ve yapılaşmanın da başladığı tarih. Atatürk'ün ziyareti olan 1931 yılından 1947 yılına kadar içine onuncu yıl etkinliklerini de alan tarih aralığı vali Halit Aksoy'un görev dönemini kapsar.

Vali Halit Aksoy dönemini ve hayatını kaleme almadan önce, Halit Aksoy'un yaşayan tek torunun paylaştığı bir fotoğraf karesi, fotoğrafın çekildiği yer ve zaman bakımından bazı soru işaretlerini doğurduğu gibi biraz da heyecana neden oldu.
Fotoğraf karesinde Atatürk ve Halit Aksoy halkın arasında görünüyor. Atatürk, elindeki yazılı kağıdı inceliyor.
Fotoğrafın arka fonundaki şarjman iskelesi ve bağlı olduğu beton kemer işin kafa karıştıran kısmı!...

Böyle bir tesis bilindiği kadarıyla sadece Zonguldak'taki tarihi kömür yükleme iskelesi ve limanına ait. Aynı açıdan çekilmiş o zamana yakın fotoğraflar incelendiğinde birebir örtüşüyor. Atatürk'ün Zonguldak'ı ziyaret ettiği 26 Ağustos tarihi yaz mevsiminde giyilen kıyafetlerle özleştiği gibi takılan kravat deseni ve yeleği de elde bulunan diğer ziyaret fotoğraflarıyla örtüşüyor. Elbisesinin renk tonu diğer fotoğraflardan daha açık olduğu gözlemlense bile, çekilen fotoğrafın ışık ayarlarından olması da muhtemel. Atatürk'ün boyu bilinenden daha uzun olduğu gözlemleniyor ancak akla bir basamak yukarıda fikrini getiriyor.
Fotoğrafta Atatürk'ün yanında bulunan, yazılı ve resmi kaynaklara göre vali Halit Aksoy 18 Temmuz 1932 tarihine kadar Denizli valisiydi. 26 Ağustos 1932 yılında Zonguldak valisi olarak göreve atandı.
3 Şubat 1931 tarihinde Denizli'yi ziyaret eden Atatürk, 6 ay sonra geldiği Zonguldak gezisinde Denizli valisi Halit Aksoy'u Zonguldak'a özelliklemi çağırmıştı?

Fotoğraftaki kişi Atatürk ise, fotoğrafın çekildiği yer liman yükleme tesisi ise, aşağıda cevaplanması gereken soruları akla getiriyor ve tekrar bilgilerin sorgulanmasını ve doğrulanmasını doğurmuyor mu?

Siz ne dersiniz?

1-Atatürk'ün bilinen Zonguldak ziyareti haricinde başka ziyareti oldu mu?
2-1932 yılında göreve başlayan Halit Aksoy Zonguldak'a 1931 yılında Atatürk'le beraber mi geldi veya Atatürk çağırdı mı?
3-Atatürk'ün Ertuğrul yatının ani bir kararıyla Zonguldak'a rota çevirmesi bilgisi yanlışmıy dı? aslında Zonguldak planlanmış bir gezimiydi?
4-Zonguldak'ın ilk il ilan edilmesi ve Atatürk'e yakın isimlerin sık-sık ziyareti Zonguldak için nasıl bir yol haritası içeriyordu?
5-Cumhuriyetin ilanı ve Türkiye'nin resmi ilan edilen ilk ili olma özelliği Atatürk'ün Zonguldak için düşündüğü yatırımların bir başlangıcımıydı?
6-En uzun görev süresine de sahip vali Halit Aksoy yapılan yatırımların Atatürk tarafından özel gönderilmiş takipçisi miydi?

HALİT (HALİD) AKSOY...

1882 doğumlu Antalya'nın Akseki, İbradı kasabası Hocamusa ailesinden olan Halit Aksoy, Kozan ve Maraş valiliklerinin ardından 1926'da Bitlis Valisi olarak göreve atandı, aynı yılın Aralık ayında Mustafa Kemal Atatürk tarafından geçici süreyle Ankara Şehremaneti görevine getirildi. 1927 yılı Mayıs ayı sonuna kadar Ankara Şehremaneti (Belediye Başkanı) Asaf Bey'in yerine bu görevi icra eden Halit Bey, daha sonra valilik görevine Denizli'de devam etti. 11 Ağustos 1927 yılında Denizli valisi olan Halit Aksoy 18 Temmuz 1932 yılına kadar Denizli'de kaldı. 26 Ağustos 1932 yılında Zonguldak valisi olan Aksoy bu görevi Zonguldak'ta en uzun dönem görev yapan vali olarak 13 Temmuz 1947 yılına kadar devam ettirdi. Zonguldak'ın yükselişinde büyük emeği olan Aksoy, evli 3 çocuk babası olup, eşi Avniye Aksoy, oğlu Ali Rıza Aksoy, kızları Leman Alpsoylu, ve Türkan Rıfat Horozcu'dur. (Şair Oktay Rıfat'ın eşi) Halit Aksoy 1973 yılında hayatını kaybetmiştir...

HALİT AKSOY VE ZONGULDAK...

Atatürk'ün 26 Ağustos 1931 tarihinde yaptığı Zonguldak ziyaretinden sonra göreve getirilen vali Halit Aksoy'la birlikte şehrin silueti tamamen değişti. Caddeye "Gazipaşa" ismi verilmesiyle birlikte yollar ve binalar yenilendi. Günümüzde Telekom binasının olduğu yerdeki karakol, iskelenin karşısındaki yeni binasına taşındı, hemen yanına Gümrük binası, yolun karşısına Belediye binası inşa edildi.

Halkevi binası ve yeni valilik binası da bu dönemde bitirildi. Türkiye'nin en büyük Kok Fabrikası, modern Amele Birliği Hastanesi, yolcu ve yük iskelesi, tarihi Ankara köprüsü, Ankara'ya bağlanan demiryolu da Halit Aksoy döneminde tamamlanmıştır.

Şehre ilk olarak kazandırılan Mehmet Çelikel Lisesi'nin Halit Aksoy tarafından temeli atılmış ve açılışı gerçekleştirilmiştir.

20 Ağustos 1946 tarihinde Vali Halit Aksoy, Rafet Güneş, İzzet Çakmaklı, Hakkı Gülerman, Mehmet Çelikel ve Cemil Akalın birlikte "Zonguldak Öğrenime Yardım Kurumu" kurulmuştur. O dönemde şehirlerarası gidiş gelişin elverişli olmaması sebebiyle çevredeki fakir öğrencilerin tahsile devam edebilmelerine sağlamak üzere lisenin yanında "Öğrenci Yatıevi" unvanı ile bir yurt tesis etmiştir. Yurdun ihtiyaçları dernek tarafından karşılanmış, eğitim ve öğretim bakımından gerekli nezaret ise lise öğretmenleri tarafından yerine getirilmiştir. Dernek sayesinde çok sayıda öğrencinin lise ve yüksek öğrenim görmesi mümkün olmuştur.

Kömür madenlerinin devletleşerek kurulan 'Ereğli Kömürleri İşletmesi' kurumu da yine Aksoy döneminde bitirilen en büyük işlerden biridir.

Ticaret ve Sanayi Odası'nın ilk kurulmasında, sanayi ve kentleşmenin hızı yanında, sosyal devlet, işçi hakları, sosyal tesisler, sanat ve kültür alanında yapılanma Halit Aksoy döneminde başlamış ve büyümüştür...

ŞAİR OKTAY RIFAT VE EŞİ TÜRKAN HANIM...

Türk edebiyatının büyük üstatlarından Oktay Rıfat;
Melih Cevdet ve Orhan Veli'yle birlikte, yerel edebiyat çevrelerinde büyük sansasyona ve tartışmalara sebebiyet verecek olan "Garip" adlı şiir kitabını yayımlayan ve Cumhuriyet sonrası Türk edebiyat tarihinde, "Garipçilik Akımı" ("Birinci Yeni Hareketi" olarak da bilinir) adlı yeni ve çağdaş bir akımı başlatan şairlerimizdendir. Oktay Rıfat'ın Vali Halit Aksoy ve Zonguldak'la yollarının kesişmesi, Halit Aksoy'un kızı Türkan hanımla evlenmesiyle olmuştur. Ancak bu evlilik uzun sürmemiş ve trajik bir sonla bitmiştir.
Verem, savaş yıllarının en yaygın hastalığıdır. Yakalananı "iğne ipliğe çevirdiği için" ince hastalık da derler. Zonguldak'ın ıslak, kirli havası, savaş günlerinin azdırdığı yoksulluk ve yoksunluk başlıca sebebidir... Hastalığın. Zonguldak'ta verem denince akla gelen ilk isim Rüştü Onur'dur. Onur'dan başkaları da vardır elbet: Aynı dönemde yaşamış Muzaffer Tayyip Uslu, Kemal Uluser ve Zonguldak Valisi Halit Aksoy'un kızı ve şair Oktay Rıfat'ın eşi Türkan Hanım'dır...

Türkan Hanım'ın veremden öldüğü haberi "Ocak Gazetesi", 10 Temmuz 1943 tarihli sayısında Türkan Hanım'ın ölüm haberine "Türkancık Öldü" manşetini koyar. Vali kızı olması sebebiyle kalabalık bir cenaze töreni düzenlenir. Zonguldak, Zonguldak olalı böyle bir tören görmemiştir. Shopen'in Cenaze Marşı eşliğinde, on binlerce kişi katılır cenazeye...
Türkan Hanımın cenazesi Site Devlet Hastanesi arkasındaki mezarlığa defnedilir ve 1970'li yıllarda Asri mezarlığına taşınır ve orda devlet tarafından sahip edilmeyi bekleyerek yatmaktadır...

HALİT AKSOY'UN HAYATTAKİ TEK VARİSİ "İSMET ALPSOYLU" DEDESİNİN İSMİNİ YAŞATMAK İSTİYOR...

Geçtiğimiz yıllarda eski Zonguldak valisi Halit Aksoy'un hayattaki tek varisi, torunu İsmet Alpsoylu basında haber oldu. Ankara'daki Kızılay binasının ilk sahibinin dedesi vali Halit Aksoy olduğunu ve bu konuda vefa borcunun manevi olarak ödenmesini istedi...

Haber şöyleydi;

Kızılay'a adını veren ve geçtiğimiz günlerde AVM olarak hizmete giren Kızılay Binası arsasının ilk sahibi, dönemin Ankara Belediye Başkanı Halit Aksoy'un yaşayan tek torununa Ankara Hürriyet haber ulaştı. Varis Alpsoylu, "En azından ismin yazdığı bir tabela konsun" dedi.

Ankara Hürriyet Gazetesi, bugün alışveriş merkezi olarak hizmet veren tarihi Kızılay Binası arsasının Cumhuriyet dönemindeki sahibi eski Ankara Belediye Başkanı Halit Aksoy'un yaşayan tek varisine ulaştı.

Kızılay'ın 2009 yılında 25 yıllığına kiraladığı ve geçtiğimiz haftalarda Kızılay AVM olarak hizmete açılan bina arsasının 1927 yılında Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle dedesi Halit Aksoy tarafından satın alındığını belirten 72 yaşındaki varis İsmet Alpsoylu;

"Bu arsayı Atatürk, dedem Halit Bey'e Ankara değerlensin diye kentin geleceği açısından emanet etti. Dedem burayı bağışlamadı, elinden alındı. Bundan sonra dava sürecine girecek değilim. Ama belediye, en azından oraya bir Halit Aksoy tabelası koyarsa bizi manen tatmin etmiş olur" dedi.

Atatürk, Ankara'yı emanet etti...

"Kızılay Binası arsası" konusunun bu beş aylık süreçte geliştiğini anlatan İsmet Alpsoylu, dedesi Halit Bey öldüğünde 28 yaşında olduğuna ve gelişmeler hakkında birçok kez konuşma fırsatı bulduklarına dikkat çekerek, arsayla ilgili Ankara Hürriyet muhabirine şöyle konuştu:

Parayla satın alıyor...

Rahmetli dedem, Büyük Atatürk tarafından Köşk'e davet ediliyor.
Atatürk kendisine, 'Halit Bey, sen şurayı alacaksın' diye emir buyuruyor.
Dedem ise, 'Paşam benim param yok, beş tane nüfus ellerinizden öper' diye yanıt veriyor. Bunun üzerine Atatürk ısrarla, 'Burası memleketin geleceği için önemli bir yer, yemeyeceksin, içmeyeceksin alacaksın' dedikten sonra çocuklarının rızkından kesen dedem, şimdi üzerinde alışveriş merkezinin yer aldığı bu arsayı parasını ödeyerek satın alıyor.

Vali olduğu için dava açamıyor...

Binayı satın aldıktan sonra Ankara'da kendisine verilen görevi tamamlamasının ardından bu kez Denizli'ye vali olarak tayin ediliyor. Daha sonra arsa, 'menafii umumiye' yani 'yeşil saha' kanunu gereğince Halit Aksoy'un elinden alınıyor. Fakat Halit Aksoy, 10 yıl içinde dava açması gerekirken bu davayı açmıyor. Çünkü o günün idari anlayışına göre vali olarak görev yapan kişi dava sürecini uygun bulmuyor. Yıllar sonra açtığı dava ise Yargıtay'dan geçiyor. Ancak o tarihte hakkı elinden alınan birisinin bu hakkının geri verilmesi maalesef mümkün olmuyor."

Halil Bey'i onurlandırın...

Daha önce Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü'ne müracaat ettiklerini anlatan Alpsoylu, "Rahmetli babamla birlikte 1976 yılında Başbakanlık Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü'ne müracaat ettik. O zamanki Genel Müdür Galip Esmer, bu arsanın Halit Aksoy'un üzerine olduğuna dair bize cevap verdi. Şimdi buradaki en önemli nokta, yeşil saha kanuna göre belediye Halit Bey'in elinden bu arsayı alıyor. Ancak bunu ne şekilde Kızılay'a veriyor işte o belli değil. Kızılay aldıktan sonra ise henüz yol geçmeden tarihi Kızılay Binası bu alan üzerine dikiliyor. Sonra 1979'da bina yıkılıyor.
Şu saatten sonra dava sürecine gidecek değilim. Atatürk'ün mirası olarak kabul edilebilecek bu alan üzerine Halit Bey tabelası konmasını ve manevi olarak onurlandırılmasını bekliyorum" diye konuştu.