1930 yılından sonra yıldızı parlamaya başlayan şehrimizde yenilenen cadde ve sokaklarla birlikte, devlet binalarının da yenileme çalışmaları başlatılmıştı, bunlardan en önemlisi sahile yapılan Valilik binasıdır. Gerek konumu, gerekse mimarisi kent hafızasında yer tutan bu yapı çok ilginçtir!!! sanki Zonguldak’ın kaderi olmuştur.. Neden mi? Hizmete girdiği yıl olan 1932, yenisi yapılması için yıkıldığı tarih olan 1990. Bu iki tarih arasına bir bakarmısınız. Zonguldak’ın yükseliş devri dediğimiz bir dönem. Bu muhteşem tarihi yapının hizmet verdiği zaman aralığı ve sonrasında Zonguldak’ın durumu… 1990 yılı aynı zamanda Zonguldak’ta ekonomik çöküşünde miladı, yıkımı gerçekleştikten sonra ihanetin bedelini ödetircesine gelişmeye uğrayan bir süreç. ‘Tarihini koruyamayanlar, talihini şekillendiremezler’ sözüne iyi bir örnek... Zonguldaklı koruyamadı bu yapıyı, şimdi herkes pişman kafasını oraya buraya vuruyor ama tren kaçtı. Hatıralarıyla avunup duruyoruz. Arkasındaki mini golf sahası ve çiçekli bahçelerini, yanındaki çocuk bahçesinde güle oynaya geçirdiğimiz mutlu saatleri, sağ tarafındaki balık-ekmek büfesini, sol tarafındaki köfteci Salih’in mis kokulu köftelerini unutmak mümkün mü. Televizyonun ilk yıllarında akşamları bu parka seyretmeye gider, içilen çay ve gazozla birlikte erken biten yayın akışından sonra İstiklal marşını dinler, yayının tam kesilmesine kadar bekleyip evin yolunu tutduğumuz günler unutulur mu.
Yarine yapılan şimdiki Valilik binası, bu bina için çok şey söylenir herhalde, hatıralarımızın üstüne konulan ucube desek yeridir, gerek mimarisi gerekse konumu tam bir çirkinlik abidesi. Yazar Ali Kaya şehrin tıpası benzetmesi yapmıştı bir sohbetimizde, doğru söze can kurban. Şehrin güneşini ve oksijenini kesen bir tıpa…Kapladığı alana 3 tane valilik sığar, kent meydanı olabilecek, halkın hava alabileceği bir alanı kaplamış bir yapı, 2010 yılında dönemin valisi Erdal Ata tarafından yıkılabilirliği gündeme gelmiş olsa bile sözden öteye geçemedi. İşallah bir gün halkın isteklerini dinleyen biri çıkar gerçek olur…


ZONGULDAK VALİLİK HİZMET BİNALARININ TARİHİ…

23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılışı ile Milli Egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurulması ile başlayan süreçle birlikte, Devrek, Ereğli, Mudurnu, Bartın, Göynük ve Zonguldak’ı Bolu Bağımsız mutasarrıflığından ayırarak, Kastamonu vilayetine bağladı. 14 Mayıs 1920’ de de Zonguldak kazasını mutasarrıflık haline getirilerek, Kaza Kaymakamı Ahmet Cevdet Ertuğrul Bey mutasarrıf vekili olarak görevlendirildi. TBMM’ nin ilk mutasarrıflık yaptığı ilçe olarak da tarihdeki yerini aldı.
Türkiye Cumhuriyetinin İlk İli Zonguldak; 1 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı Teşkilat- ı Esasiye Kanunu’ nun 60. maddesine göre sancaklar kaldırılınca, Zonguldak bağımsız mutasarrıflığı, Vilayet yapıldı. Bu süretle Zonguldak ilk yerel yönetimini oluşturmuş oldu. Resmiyette şehrin ilk Valisi İbrahim (Paşa) oldu…
Zonguldakın ilk Valilik hizmet binası Yeniçarşıda Mithatpaşa mahallesi yokuşunun başında bulunuyordu. Şimdiki Yenicami’nin arkasında bulunan Özel İdare binasının olduğu yerde 1932 yılına kadar hizmet verdi, Vali Halit Aksoy’dan önceki döneme ait 4 vali bu binada görev yaptı, sahile yapılan yeni binaya taşındıktan sonra bina uzun bir müddet boş bırakıldı yıkılıp yerine özel idareye bağlı bina inşa edildi…



YIKILAN VALİLİK BİNASI…

Yıkılan tarihi Valilik binasının mimarı Avusturya’lı Mimar Theodor Jost' tur. Theodor Jost Ankara'nın planlamasını yapan Clement Holzmeister den bir yıl önce Türkiye'ye gelir ve önce Sağlık Bakanlığı binası ve onun arkasından Bakteriyoloji Enstitüsü ( Hıfziı Sıhha Enstitüsü ) binasını yapar. Ancak 1928 de Türkiye'den ayrılır. Daha Sonra aynı projenin bir uygulaması olarak Zonguldak Vilayet binası planlanır, ancak kendisinden proje müellifi olarak nasıl izin alındığına dair bilgi belli değildir. Zonguldak valilik binası, Ankara’da Sıhhiyedeki binayla kardeştir hatta ikiz kardeştir. İkiz kardeşi Ankara’da korunurken, Zonguldak’taki ikizi yıkılmıştır…


Ankara’daki yapı, bodrum üzerine üç kat, Zonguldak’taki bodrum üzerine iki kat olarak yapılır. 1960’dan sonra Zonguldak’taki yapının üzerine üçüncü kat ilave edilir. Simetrik bir düzenlemeye sahip olan yapılar, derinliği daha fazla olan bir orta bölüm ile yan kanatlardan oluşmuştur. Yapının giriş cephesindeki payeler ikinci kattan itibaren duvar payesine dönüşerek katlar boyunca yükselir ve yapıya anıtsal bir görünüm kazandırır. Merdivenli üçlü giriş düzeni daha sonra çeşitli kamu yapılarında da uygulanmıştır. Yapıya arka cepheden de girişler mevcuttur. Zonguldak’taki yapının hem önden hem arkadan merdivenli girişi mevcuttur. Ulusal üsluptan farklı anlayışta tasarlanan yapının pencereleri, girişin iki yanındaki bölümlerde düşey, iki uç kanatta ise yatay bordürler içine yerleştirilmiştir. Mekanlar yan kanatlarda geniş bir koridor boyunca dizilmişlerdir. Üst katlarda toplantı salonları bulunur.


Cepheler değişik renklerde taşla kaplanmıştır, anıtsal merdiven ise mermerdendir. Ön cephede zemin kat bitimine kadar ve giriş cephesinin ikinci kata kadar devam eden payelerinde Ankara taşı kullanılmıştır.
1929 yılında Vali Akif Behzat İyidoğan döneminde yapımına başlanan Vilayet binasının açılışı; Cumhuriyet Bayramı’nda (29 Ekim 1932, Cumartesi günü) bu binanın ilk Valisi Halit Aksoy tarafından yapılmıştır.


Zonguldak’ta Hükümetin önü ya da Hükümet Meydanı denen alan eski Vilayet binasının arkasındaki alandı. Çünkü vilayet binasının ön cephesi denize bakardı. Deniz ulaşımının daha hakim olduğu o yıllarda gelen misafirlerin bu kapıdan karşılanması planlanıyordu. İlk zamanlarda törenler ve etkinlikler bu alanda yapılıyordu. 1940 yılından sonra arka kapısının daha uygun olduğu görülmesinden dolayı ön kapı olarak kullanılmaya başlandı ve kapının açıldığı meydan Valilik meydanı oldu (Cumhuriyet Meydanı), törenler ve toplantılar burada yapıldı. Yapının giriş katı Adliye Sarayı yapılana kadar da adliye olarak kullanıldı.


1991 yılından sonra, şimdiki Valilik binası, Belediye sarayı ve 12 Katlı İş Merkezi Zonguldak’ın tanıştığı yeni mimari yapılar oldu. Bu yapıların Zonguldak’ın dokusuna uyup uymadığı tartışıla dursun, Kaybettiğimiz kent kimliği adına yıkılan Valilik Binası içimizde kanayan yara olmaya devam edecek gibi görünüyor…



ZONGULDAK’TA GÖREV YAPAN VELİLER VE DÖNEMLERİ…

1...Ahmet CEVDET..Mutasarrıf Vekil..14.05.1920-02.08.1920
2...Nusret...Mutasarrıf...03.09.1920-23.06.1921
3...Mustafa ASIM...Mutasarrıf...26.06.1921-05.05.1922
4...İhsan...Mutasarrıf...06.05.1922-19.08.1923
5...İbrahim (Paşa)...Vali...13.09.1923-11.06.1924
6...Hüseyin HÜSNÜ...Vali...01.11.1925-27.09.1927
7...Akif Behzat İYİDOĞAN...Vali...29.10.1927-18.08.1930
8.. Akif Behzat İYİDOĞAN...Vali...02.08.1930-07.08.1932
9...Halil AKSOY...Vali...26.08.1932-16.04.1941
10..Cahit ÜNVER...--...09.05.1941
11..Halit Aksoy...Vali...21.02.1942-13.07.1947
12..Dr.Mithat ALTIOK...Vali...06.08.1947-03.07.1949
13..Daniş YURDAKUL...Vali...30.07.1949-07.07.1950
14..Seyfettin KARANAKÇI...Vali...25.07.1950-10.11.1951
15..Ahmet AKBİL...Vali...29.02.1952-09.02.1953
16..Servet SÜRENKÖK...Vali...18.04.1953-23.07.1954
17..Kazım ARAT...Vali...03.01.1955-29.08.1955
18..Ekmel ÇETİNER...Vali...29.08.1955-23.06.1956
19..H.Celalettin ÜNSELİ...Vali...27.06.1956-07.01.1958
20..Turgut EĞİLMEZ...Vali...22.05.1958-04.07.1959
21..Ekmel ÇETİNER...Vali...04.07.1959-05.04.1960
22..Cemal TARLAN...Vali...30.04.1960-31.05.1960
23..Tuğgeneral Avni AKYAY...Asker Vali...30.05.1960-14.06.1960
24..Sait KÖKSAL...vali...31.06.1960-04.10.1960
25..Tevfik SARGUT...Vali...11.10.1960-19.06.1964
26..A.Fuat KADIOĞLU...Vali...22.06.1964-30.04.1965
27..Asım BÜYÜKLÜ...Vali...02.05.1965-15.01.1966
28..Nafi TAMER...Vali...01.09.1965-07.06.1967
29..Hüseyin Sabri SÖZER...Vali...11.06.1967-21.10.1968
30..Ethem BOYSAN...Vali...31.10.1968-16.09.1970
31..Nihat Oğuz BOR...Vali...19.09.1970-17.07.1975
32..Nevzat AYAZ...Vali...27.08.1975-26.11.1979
33..Galip DEMİREL...Vali...08.12.1979-06.02.1984
34..Tevfik BAŞAKAR...Vali...09.02.1984-26.02.1988
35..Saim ÇOTUR...Vali...26.02.1988-15.08.1991
36..Alpaslan KARACAN...Vali...19.08.1991-17.02.1992
37..Nurettin TURAN...Vali...21.02.1992-16.01.1995
38..Sami SEÇKİN...Vali...13.03.1995-11.01.1999
39..İsmet METİN...Vali...16.02.1999-17.02.2003
40..Yavuz ERKMEN...Vali...17.02.2003- 07.05.2008
41..Erdal ATA...Vali...15.05.2008- 29.08.2011
42..Erol AYYILDIZ...Vali...29.08.2011- 16.08.2013
43..Ali KABAN...Vali...25.08.2013- 29.06.2017
44..Ahmet ÇINAR..Vali..30.06.2017-




Yardımcı kaynaklar…
Zonguldak Nostalji
Zonguldaknostalji.com
Tuna Aratoğlu
E.Murat Zaman