Alaplı Belediyesi&[#]8217;nin Alaplı Tarihi ile ilgili verdiği bilgilerde &[#]8220;Bölgenin tarihi biraz incelendiğinde Alaplı isminin, Osmanlı Padişahı Orhan Bey´in komutanlarından Ali Alp den geldiği üzerinde eğilimler çoğalır&[#]8221; denmektedir. Bu tür bilgiler sadece benzetmeye dayanmakta olup bilimsel temelden yoksun yargılardır. Dolayısıyla bu yazıyla amacımız, Alaplı sözcüğünün tarihi geçmişi konusunda bir yolculuk yaparak yeni varsayımları tartışmaya açmaktır.

Alaplı sözcüğünün nereden geldiği konusuyla ilgili şu varsayımlar ileri sürülebilir:

1. Bu sözcük Al+ab olarak renk ve suyu ifade edebilir. O zaman Türkçe &[#]8220;al (kırmızı)&[#]8221; renk ismine Arapça &[#]8220;ab (su)&[#]8221; isminin eklenmesiyle Alap sözcüğü ortaya çıkmıştır. Bu varsayımı doğrulayan coğrafi olgular vardır. Bölgede kızıl (kırmızı) rengiyle ilişkili dereler ve çaylar vardır. Örneğin Kızılsu, Kızılcasu, Kızılpınar vb. bunlar arasında sayılabilir.

2. Hz. Ali&[#]8217;nin adına saygıdan dolayı Müslümanlar arasında Ali adı yaygındır. Alp sözcüğü de Türkçe bir sözcük olup kahraman, yiğit anlamında kullanılmaktadır. Alaplı&[#]8217;nın tarihini Ali Alp ile başlatmak sadece bir varsayımdır.

3. Alaplı sözcüğünü Peçenekçe&[#]8217;de yer alan bazı sözcüklerle ilişkilendirmek de mümkündür. Akdes Nimet Kurat&[#]8217;ın 1937 yılında İstanbul Devlet Basımevi&[#]8217;nde basılmış Peçenek Tarihi adlı kitabının 249.sayfasında Alap adı geçmektedir. Alap sözcüğü, metinden anlaşıldığı kadarıyla bir Peçenek komutanıdır. Bu komutanla ilgili tarih 1352 yılına aittir. Ayrıca Trakya bölgesinde yer alan Urman (orman) ırmağının adının da Peçenekçe&[#]8217;den geldiği ileri sürülmektedir. Alaplı bölgesinde ormanla ilgili pek çok köy veya mahalle vardır. Bu bilgiler ışığında Alaplı adının Peçenekçe&[#]8217;den geldiğini ileri sürmek de mümkündür. Bölgede ayrıca su kaynakları da boldur. Çünkü Alap, komutan adı olarak tek kişiyi gösterse de komutanın yanında ona tabi olan insanların olabileceği de bir gerçektir. Bizanslılar Peçenekleri katliama tabi tutunca katliamdan kurtulan Peçenekler, Alaplı&[#]8217;ya yerleşmiş veya yerleştirilmiş olabilirler.

Bizanslılar, Peçenekleri Kumanlar ve Oğuzlarla birleşerek 29 Nisan 1091&[#]8217;de Lebunium Meydan Savaşı&[#]8217;nda ortadan kaldırırlar. Devamlı savaşla uğraştıklarından at ve silaha çok değer verdiklerinden öldükten sonra da ruhun yaşadığına inandıkları için ölünün mezarlarına eşya ve silahlarını da gömmüşlerdir. Bölgede yapılan kazılarda bazı eşya ve silahların bulunması bu varsayımı kuvvetlendirmektedir.

1096 yılında Bizans hizmetinde Peçenek atlıları yer aldığı gibi Bizans ordusunda da Peçenek atlıları vardır. Hatta Bizanslılar 1100&[#]8217;den sonra Anadolu&[#]8217;da Adana civarında Peçenek Garnizonu oluşturmuşlardır. 1122 yılında bağımsız yaşayan Peçenekler&[#]8217;in Bizans&[#]8217;a saldırdıkları ve mağlup oldukları tarihi belgelerde vardır. Dolayısıyla Peçenek başbuğu Alap&[#]8217;ın kendi atlılarıyla Alaplı&[#]8217;ya yerleşmesi ve Bizans&[#]8217;ı koruyan biri olması da akla yatkın bir varsayımdır. Samuil Aba adlı (1041-1047) Peçenek başbuğu Macar tahtında altı yıl oturmuştur. Peçenekler Bizanslılar, Macarlar, Hazarlar, Bulgarlar ve Ruslarla savaşmış; 300 yıl bölgenin

tarihinde önemli roller oynamış bir Türk kavmidir. Adı geçen eserin 254.sayfasında &[#]8220;Güney Rusya, Güney Polonya, Romanya, Slovakya, Macaristan, Doğu Avusturya, Balkan Yarımadası&[#]8217;nın Doğu kısmı ve Anadolu&[#]8217;da yaşayan pek muhtelif kavimlerin kanına birçok Peçenek kanı da karışmış olduğu muhakkaktır&[#]8221; ifadesi yer almaktadır.

Bölgede bazlamaya gözleme (serme) denmektedir ki, Alaplı&[#]8217;ya serme satmaya gitmek deyimi ergenliğe ulaşma anlamında da kullanılmaktadır. Bazlamada yağ yoktur. Ancak gözleme yağla yapılır. Bu durum bölgede eskiden at ve atçılık yapıldığı dönemde iyi bir asker olma olgunluğuna ulaşma yaşının da göstergesidir. &[#]8220;Barthold ve Pritsak Türkçe bacanak sözü ile açıklarlar. Buna göre, göçebeler birliği içinde belli bir uruğa, han uruğuna kız vermek ve almak ayrıcalığını elde ettikleri için bu boya bacanak denmiştir (turkleronline.net)&[#]8221;. Ayrıca yine bölgede &[#]8220;İki bacanak (Peçenek) bir araya geldiğinde &[#]8230; olur&[#]8221; deyimi de varsayımımızı doğrulayıcı niteliktedir. Her iki sözcüğün de Peçenekçe&[#]8217;den geldiği ileri sürülebilir. Peçenek başbuğlarının Korkut, Kaydu, Karabay, Çoban ve Turak gibi Türk zümrelerine ait adlar taşıması da onların Türk olduklarının göstergesidir.

Açıklamalardan anlaşılacağı üzere Alaplı adının Peçenek başbuğu Alap&[#]8217;tan gelme ihtimali de yüksektir. Çünkü Alap sözcüğüne &[#]8211;lı eki eklenerek Alaplı sözcüğü oluşturmak akla daha yatkındır. Sözcük Türkçe&[#]8217;nin mantık ve gramer yapısına da uygundur.