1924 ile 1938 yılları arasında yeni Cumhuriyet'le birlikte 45 büyük fabrika açıldı. Bu fabrikalardan 4 tanesi Zonguldak merkezinde, il sınırları içinde kuruldu veya temeli atıldı. Üstelik teknolojik yetersizliklere rağmen çok kısa bir sürede...
Bu fabrikalar sayesinde 1929-1938 yılları arasında ağır sanayi üretimi %152 artarken toplam sanayi üretimi %80 artmıştır. Kömürde %100, Kromda %600, diğer madenlerde %200 artış olurken demir üretimi 0'dan 180.000 tona çıkmış, şeker üretimi 200 misli artmıştır. 1926'da başlayan şeker üretimi 1927-1930 arasında 5162 tondan 95.192 tona çıkmıştır. Tekstil sanayi ülkenin tekstil ihtiyacının %80'ini karşılar duruma gelmiştir. Tekstil ürünleri ithalatı 1927'de 51.000.000 Türk Lirası iken bu rakam 1939'da 11.900.000 Türk Lirasına düşmüştür. 1924-1929 arasında pamuk ürünleri üretimi 70 tondan 3773 tona, yün 400 tondan 763 tona, ipek 2 tondan 31 tona çıkmıştır.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Zonguldak'ta kurulan dev fabrikalar;
1-Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934 Temel Atma - 1935 Açılışı)
2-Zonguldak Kömür Yıkama Tesisleri (1934)
3-Zonguldak Taş Kömür Tesisleri (1935)
4-Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937- Temel Atma)
Bu tesisler imkansızlıklara rağmen çok kısa zamanda bitirilip ülke ekonomisine süratle kazandırıldı. Onlarca maden tesisi yanında, sektöre dayalı enerji üretimi için elektrik santralleri ve kömürün dış dünyaya akışını sağlayacak entegre yükleme tesisleri de hızla havzanın işleyişine kazandırıldı. Cumhuriyeti kuranlar, içinde hapsettikleri açlığı, heyecanla birleştirerek çalıştılar, ürettiler ve Zonguldak gibi bütün Türkiye'ye de kazandırdılar.
UNUTTULAR, YIKTILAR...
Zonguldak bir endüstri merkezi idi. Yurttan ve dünyadan insan akınına uğradı ve bütün dünyada endüstri merkezi olarak tarihe geçmişti. Endüstriyel bir miras üzerine kent inşa oldu.
1936 yılında Zonguldak'a ziyarete gelen yazar İsmail Habib Sevuk'un kaleme aldığı "Treni değil, şehri kaldırın" cümlesindeki endüstriyel miraslar şimdi teker-teker yok edildi.
Başlı başına açık hava müzesi sayılabilecek tesisler son yıllarda hurda fiyatına satıldı. "İnanarak, inatla ortaya çıkartılan endüstriyel miras, geçmişini unutan, inatla unutturmak isteyen bir iradenin kurbanı oldu..."
 |
