Zonguldak toprakları içinde bu zamana kadar kurulmuş birçok medeniyet ve devlet vardır. Zonguldak bölgesinde ilk insanlar "Kaşkalar/Gaşkalar" olarak belirlenmiş. Nerden geldikleri kim oldukları bilinmemektedir. İlk defa Hitit belgelerinde söz edilmişler. Hitit belgelerinde savaşçı, yağmacı, domuz çobanı, barbar ve kundakçı olarak tanıtılmışlardır. Sonra da Ege göçmenleri bölgeye geliyor.
Fakat bizim konumuz şu an MS. 284 ile MS. 568 yılları arasında ki bilgilerle hazırladığım bu harita. Haritayı sizlere kaynaklardan çıkardığım bilgiler ışığında hazırladım.
Zonguldak bölgesinin de içinde bulunduğu "Geç Antik Dönem" diye bahsedilen (MS. 284- MS. 568 arası) Roma İmparatorluğu eyaletlerinden olan (Roma İmparatorluğu'nun bölünmesi, Byzantine, Bizans) Honorias Eyaleti, Batı'da Sakarya Irmağı, Doğu'da ise Filyos Irmağı arasında yer alır. Başkenti Claudiopolis'tir (Düzce).
Diğer eyalet Paphlagonia ise Filyos Irmağı ile Kızılırmak arasında yer alıyor. Bu dönemde Bithynia Eyaleti ise İstanbul Boğazı ile Sakarya Irmağı arasındadır. Galata Bölgesi ise bu dönemde İç Anadolu Bölgesi'ni kapsar. (Bu bölgelerin zaman içinde sınırları değişmiştir)
AXENA: Karadeniz
Honorias: Sakarya Irmağı ile Filyos Irmağı arasında yer alan Roma eyaleti.
Paphlagonia: Filyos ırmağı ile Kızılırmak arasında yer
Castra Comneni: Kastamonu ismi. "Geç Roma Dönemi" Kastamonu'da hüküm süren Comneni ailesinden geliyor.
Erythinoi: Çakraz
Parthenia: Bartın
Sesamos: Amasra/Amatris
Kromna: Çakraz ile Kurucaşile arasında bulunan Tekkeönü'nün antik adı olarak geçer.
Cytoros: Cide
Lonopolis: İnebolu
Pompeioupolis: Taş Köprü
Hadrianapolis: Günümüzde Karabük'ün, Eskipazar İlçesi'nin yaklaşık 3 km batısında yer almaktadır.
Kimistene: Karabük-Eskipazar arasında Antik Bölge
Timanidis: Araç
Sora: Karabük`ün doğusunda kalan antik yer adı
Gangra: Çankırı
Flaupolis: Gerede/Cressa
Claudioupolis: Düzce
Tium: Filyos
Dia: Alaplı
Oxsena: Ilıksu
Tefani: Gökçebey
Basta: Çaycuma- Gökçebey arasında yerleşim yeri.
Prosias: Düzce-Akçakoca yolunda olan bir antik kent.
Bugünkü Zonguldak il sınırları içinde, o dönemlerde bir kac yerleşim yeri görünüyor. Bunlardan Heraclea Pontika (Ereğli), Tium (Filyos),Dia (Alaplı), Tefani(Tefen), Oxsena (Ilıksu)
Heraclea Pontika M.Ö de var olduğu biliniyor. Fakat Ereğli çok eski uygarlıklara ev sahipliği yapmasına rağmen o dönemden bugün pek bir şey kalmadığını biliyoruz. Bunun nedeni bu bölgede çok ağır ve şiddetli geçen savaşlara bağlıyorum. Yağma ve taş üstünde taş bırakılmadığını anlatan dönemin tarihçileri, aslında bunun cevabını veriyor bize.
Ereğli'de son yıllara kadar ayakta kalan Kale ise Kaletepe Mahallesi'nde bulunan tepenin üzerinde bulunuyor. Kale 13. yüzyılın başlarında Bizans döneminde yapılmış. Kale moloz taş ve tuğladan yapılmış. Yapımında tuğla ve harç dolgu ile birlikte yapılmış. Ereğli tarihine bakıldığı zaman kale aslında çok daha yeni sayılabilir.
Fakat Filyos Kalesi daha eskidir.
Tium yani Filyos'ta ilk yerleşenlerle Roma döneminde yerleşenler ile aynı yerde konuşlanmıyor. Bugün halen ayakta olan ve kazı çalışmalarında bir çok yapısı ortaya çıkarılan Filyos, Roma döneminde Filyos Kalesi civarına yerleştiği gözlemleniyor. Filyos Kalesi'nin de Roma döneminde yapıldığı artık kanıtlanmış durumda.
Ereğli ile birlikte Alaplı`da da yerleşim çok eskiye dayanıyor. Bugün pek yerleşimin olmadığı ama tarihte gözüken Ilıksu ( Oxinas) ise haritalarda Zonguldak`tan önce yerini alıyor.
Bazı yerleşim yerleri, bugün yerleşim yeri olan merkezlerden biraz daha farklı yerlerde olabilir. Örneğin bugün kazı çalışmalarının yapıldığı ve Antik Tiyatro`nun ortaya çıkarıldığı Prosias Antik Kenti tam olarak Düzce yerleşim yerinde değildir. Düzce Akçakoca Karayolu üzerinde bulunmuştur.
Harita, var olan ve çeşitli haritalarda da görünen "Basta" tam olarak Devrek ve Gökçebey kollarından gelen Filyos Çayı birleşiminde (Üçburgu) gösteriliyor. Burada 2012'de bir pazar yeri bulunmuştu. Bu alanda başka bir antik kalıntı bulunmadığı için Basta'nın tam olarak yerinin burası olduğunu söylemek şu an için çok güç.
 |
